Για την περίπτωση ΛΕΞ

Όλοι μιλάνε για το ΛΕΞ και για τη συναυλία που έδωσε στη Νέα Σμύρνη, όπου συγκεντρώθηκαν 20-25 χιλιάδες άνθρωποι. Το τι εκτιμάει ο καθένας από αυτή την περίπτωση, βέβαια, δείχνει ακριβώς και τα αναλυτικά εργαλεία της σκέψης του και τη σύνδεση που επιθυμεί να κάνει μεταξύ του φαινομένου αυτού και της κοινωνικής κατάστασης στην οποία πατάει.

Έχουμε λοιπόν από τη μία τις αστικές εφημερίδες όπως η Καθημερινή, που ούτε λίγο ούτε πολύ θέλουν να μας πουν ότι η νεολαία με αυτό τον ήπιο τρόπο, κάνει μια μίνι επανάσταση. Τους βολεύει, σίγουρα, το μικρό βεληνεκές της και η εκτόνωση μιας συναυλίας. Μάλιστα το ότι δε δίνει μια «υπεραριστερή» διέξοδο η Καθημερινή το θεωρεί και σπουδαίο, ανάγοντας το ΛΕΞ σε έναν απλό στοχαστή της κατάστασης. Μέχρι να θέλει να τον ενσωματώσει ως ακίνδυνο. Μόνο που για τις συστημικές δυνάμεις δεν είναι ακριβώς βολική αυτή η κατάσταση, αφού αναγκάζονται να ασχοληθούν μαζί της, μόνο όταν το ζήτημα παίρνει διαστάσεις που θα ήταν στρουθοκαμηλισμός να μην γράψουν τις γραμμές τους.

Από την άλλη έχουμε την αρθρογραφία της αριστεράς. Μέρος της θεωρούσε πως η νεολαία έκανε μια πραγματική επανάσταση, το ίδιο και ο ΛΕΞ. Χωρίς όμως τη σημασία που έδιναν οι συστημικές εφημερίδες, της βολικής μίνι εκτόνωσης, αλλά με την έννοια ίσως και καμιάς παρολίγον εφόδου στα χειμερινά ανάκτορα. Το άλλο μέρος της διακατέχεται από μια αφοριστική λογική του στυλ «σιγά και τι έγινε» ή ότι «αν ο καλλιτέχνης δεν υιοθετεί την πολιτική μου ατζέντα στο 100%, τότε δεν είναι τίποτα σπουδαίο».

Ας ηρεμήσουμε, λοιπόν. Σημασία έχει να δούμε τα θετικά, τα αρνητικά, όπως και τις διεργασίες και τους λόγους που η Νέα Σμύρνη γέμισε.

Το ξέσπασμα μετά από δύο χρόνια εγκλεισμού δεν αρκεί για να ερμηνεύσει το φαινόμενο. Σίγουρα, πολλοί καλλιτέχνες έχουν γεμίσει πολύ παραπάνω από το αναμενόμενο τους χώρους των συναυλιών τους. Όμως γιατί πέρσι, που ήταν και το τελευταίο λοκντάουν, δεν βλέπαμε τα ίδια φαινόμενα; Πολύ απλά, επειδή αυτό που συσσωρεύτηκε από πέρσι μέχρι φέτος, δεν ήταν ο εγκλεισμός και η ανάγκη για συναυλίες, αλλά τα αδιέξοδα των μαθητών, των φοιτητών, των νέων εργαζομένων αλλά και του συνόλου του λαού. Δε θα μπορούσαμε να πούμε ότι όλοι πήγαν στη συναυλία ορμώμενοι από την ίδια βάση, ή για τον ίδιο λόγο. Μπορούμε όμως να πούμε ότι σε όλο το λαό, ειδικά στις μικρότερες ηλικίες, αυτή τη στιγμή πραγματοποιούνται πολύ σημαντικές διεργασίες. Στη νεολαία έχει σκάσει η καυτή πατάτα των απανωτών κρίσεων, η έλλειψη διεξόδου, η υψηλότατη ανεργία, που δε βλέπει το ενδεχόμενο να σπουδάσει, να εργαστεί με προοπτική. Όχι μόνο αποτέλεσμα αυτού είναι η ίδια η νεολαία, αλλά και ο ίδιος ο ΛΕΞ, όπως και πολλοί λαϊκοί καλλιτέχνες. Μάλιστα, ο ίδιος προερχόμενος από λαϊκή γειτονιά της ανατολικής Θεσσαλονίκης, είναι αναμενόμενο να μιλάει για αυτά που νιώθει και αυτός και όσοι τον ακούν, αυτά που περιγράψαμε πιο πάνω. Την ίδια στιγμή οι αντικυβερνητικές διαθέσεις διογκώνονται, αφού όλοι καταλαβαίνουν ότι αυτή η κυβέρνηση (εμείς θα λέγαμε και οι προηγούμενες) έχει κάνει ό,τι χειρότερο μπορεί για το λαό. Η δυσαρέσκεια είναι μεγάλη. Ο ΛΕΞ είναι εικόνα της κατάστασης της νεολαίας.

Δεν είναι δα όμως και καμιά επανάσταση. Ναι, αυτό είναι ορθό. Δεν παρουσιάζει μια διέξοδο σαν καλλιτέχνης, ενώ οι προοδευτικοί καλλιτέχνες έχουν αυτό το χρέος. Πρέπει να το συνειδητοποιούν και οι ίδιοι, πολιτικά και πολιτιστικά. Είναι μια κριτική που πρέπει να τους γίνεται. Ωστόσο αυτή δεν μπορεί να είναι η αρχή, η μέση και το τέλος μιας ανάλυσης. Επαναλαμβάνοντας, ο ΛΕΞ είναι εικόνα της κατάστασης της νεολαίας. Και πώς περιμένεις να δώσει ή να προτείνει ένας καλλιτέχνης τη διέξοδο, όταν δεν το κάνει πολιτικά σχεδόν το σύνολο της αριστεράς, οι κατ' εξοχήν υπεύθυνοι δηλαδή; Ίσως κιόλας αν το έκανε, να μην είχε τόση απήχηση, όπως συμβαίνει (πιθανόν και για άλλους λόγους βέβαια) σε τόσους άλλους καλλιτέχνες του είδους.

Όμως σαν πολιτιστικό πρότυπο διαφέρει πολύ από αυτά που προβάλλει διακαώς τόσα χρόνια το σύστημα, για γκόμενες, λεφτά, γκάνια και γερές δόσεις λουμπεναριού. Δυστυχώς μπορεί ο ίδιος ο ΛΕΞ να μην παίρνει τις θεμιτές αποστάσεις από τους τράπερ, όμως σε καλλιτεχνικό επίπεδο αυτά που λέει απέχουν έτη φωτός.

Εν κατακλείδι, κι ας επαναληφθεί πάλι, με διεξόδους που δεν δίνονται ούτε από την αριστερά, με συντριπτική προέλαση της συστημικής πολιτικής των αδιεξόδων και της εξαθλίωσης, με νεολαία που ανησυχεί πολύ για την κατάσταση, αλλά δεν ξέρει πώς να την αλλάξει, ο ΛΕΞ θα είναι ο ΛΕΞ. Αλλά οι λαϊκοί καλλιτέχνες συμπλέουν με την άμπωτη και την παλίρροια του κινήματος και αυτό είναι κάτι που το κίνημα πρέπει να αξιολογεί. Δε μπορεί η απαίτηση ο καλλιτέχνης να δίνει διέξοδο να έχει γερή βάση, όταν στο κεντρικό πολιτικό επίπεδο αυτό δεν γίνεται ούτε στο ελάχιστο. Επομένως, παράλληλα σε μια κριτική, πρέπει να κρατάμε στο νου τις διεργασίες που με αφορμή τη συναυλία του ΛΕΞ φάνηκε ότι εξελίσσονται και την αξιοποίησή τους για την κατανόηση των κοινωνικών και των καλλιτεχνικών εξελίξεων.