Οι 9 τέχνες για την Πρωτομαγιά

Ίσως να μην έχουν υπάρξει στην ιστορία του εργατικού κινήματος γεγονότα που να έχουν επηρρεάσει τόσο τις τέχνες όσο η εργατική Πρωτομαγιά! Τα γεγονότα που ξεκίνησαν με τη θυσία των εργατών στο Σικάγο το 1886 για 8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ύπνο, 8 ώρες αναψυχή, δεν ήταν παρά μόνο η αρχή μιας μακράς σειράς κατακτήσεων και αγώνων αλλά και σπουδαίων καλλιτεχνικών έργων που φτάνουν ως τις μέρες μας. Τι έχουν λοιπόν να μας πουν οι 9 τέχνες για τη μέρα αυτή;

Ζωγραφική: κάθε χρόνο σε όλες τις χώρες του κόσμου δημιουργούνται εκατοντάδες αφίσες καλώντας τους λαούς σε κινητοποιήσεις. Από τα πιο γνωστά καλλιτεχνικά κομμάτια αποτελούν οι αφίσες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στις χώρες όπου οικοδομήθηκε ο σοσιαλισμός, αλλά και λοιποί πίνακες και εικόνες. Ενδεικτικά, είναι γνωστή σε όλους η γκραβούρα του Thur de Thulstrup στην εφημερίδα Harper's Weekly στις 15 Μαΐου 1886, με αφορμή τα γεγονότα εκείνης της Πρωτομαγιάς στο Σικάγο. Τέλος, σε εμάς πιο αναγνωρίσιμο σίγουρα είναι το χαρακτικό του Τάσσου Αλεβίζου με τίτλο Πρωτομαγιά 1944, που απεικονίζει τους 200 εκτελεσθέντες της Καισαριανής.

Λογοτεχνία: ο Επιτάφιος του Γιάννη Ρίτσου γράφτηκε με αφορμή μια φωτογραφία της μητέρας του καπνεργάτη Τάσου Τούση δίπλα στο σώμα του δολοφονημένου γιου της. Αν και τα γεγονότα δε συνέβησαν Πρωτομαγιά, το εκτενές ποίημα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την Πρωτομαγιά. Στην άλλη μεριά του Ατλαντικού, ο Scott Fitzgerald γράφει το διήγημα May Day (Πρωτομαγιά) με φόντο τις εργατικές κινητοποιήσεις της Νέας Υόρκης το 1919· σχόλιο για τις ταξικές διαφορές στην αμερικανική κοινωνία, διαφαίνεται η αδιαφορία της ελίτ για τα τεκταινόμενα στους κόλπους των εργατών.

Κινηματογράφος: όχι φτιαγμένη συγκεκριμένα για την Πρωτομαγιά, η Απεργία (1925) του Σεργκέι Αιζενστάιν είναι από τις σπουδαιότερες ταινίες γύρω από τους αγώνες των εργατών. Είναι μια ταινία με σπουδαία χρήση των τεχνικών και πρωτοποριακή για την εποχή της δομή, που παίζει με τους συμβολισμούς και τις αντιθέσεις. Από την άλλη, ο δικός μας Παντελής Βούλγαρης κυκλοφορεί το 2017 το έργο του Το Τελευταίο Σημείωμα με φόντο την Κατοχή και την εκτέλεση των 200 κομμουνιστών της Καισιαριανής ανήμερα Πρωτομαγιάς το 1944.

Μουσική: το 1964 ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποιεί τον Επιτάφιο του Ρίτσου, με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση, δημιουργώντας έτσι ένα μουσικό έργο που όχι μόνο άφησε ιστορία μόνο του, αλλά ανέδειξε ακόμη περισσότερο το ήδη γνωστό ποίημα. Το 1930, δε, παρουσιάζεται από τη Συμφωνική Ορχήστρα του Λένινγκραντ η 3η Συμφωνία του Ντμίτρι Σοστακόβιτς με το όνομα Πρώτη Μάη.

Φωτογραφία: πέραν της ιστορικής φωτογραφίας του νεκρού Τάσου Τούση σε πεζοδρόμιο της Θεσσαλονίκης κατά τη διαδήλωση των καπνεργατών το Μάη του 1936, ποικίλλουν οι φωτογραφίες από διαδηλώσεις Πρωτομαγιάς που συνδέονται με άλλα εργατικά ζητήματα, όπως αυτό της γυναικείας χειραφέτησης, ή και ιστορικές φωτογραφίες από τις πρώτες συγκεντρώσεις εργατών στα Βαλκάνια.

Γλυπτική: στην Ινδία, δίπλα στον τόπο που πραγματοποιήθηκε η πρώτη Πρωτομαγιάτικη επέτειος, ο Roy Choudhury ολοκλήρωσε το άγαλμα με όνομα Triumph of Labour (θρίαμβος της εργασίας) και τοποθετήθηκε στη θέση που είναι ακόμα και σήμερα από το 1959. Παράλληλα, ο Βιρτζίνιο Φεράρι του οποίου τα βραβευμένα γλυπτά κοσμούν τις ΗΠΑ και την Ιταλία, το 1973 ολοκλήρωσε το έργο του Dialogo που βρίσκεται στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο. Το πρωτοποριακό αυτό έργο δε θυμίζει σε τίποτα εμφανισιακά το εργατικό κίνημα ή την Πρωτομαγιά. Είναι όμως έτσι σχεδιασμένο και τοποθετημένο, που κάθε 1η του Μάη, ο ήλιος πέφτει με τέτοιο τρόπο, που η σκιά του μνημείου σχεδιάζει στο έδαφος ένα σφυροδρέπανο!

Κόμιξ: Το πρόσφατο έργο του Πάνου Ζάχαρη για τη φετινή Πρωτομαγιά μας δείχνει μέσα σε τρία μόνο καρέ πως οι κομμουνιστές, ακόμη κι όταν σκοτώνονται, μένουν στην ιστορία για τους αγώνες τους. Και σκοτωμένους τους φοβούνται πιο πολύ. Το τελευταίο καρέ, δείχνει τους Γερμανούς εκτελεστές στο έδαφος να στοχεύουν τους 200 της Καισαριανής, ενώ ένας από τους όρθιους μελλοθάνατους λέει: “...αν είμαστε εμείς χαμένοι κι αυτοί νικητές...τότε γιατί εμείς στεκόμαστε όρθιοι, ενώ αυτοί σέρνονται στο χώμα;”

Θέατρο: έργα γενικά για το εργατικό ζήτημα ποικίλλουν στην Αμερική. Από τα πιο χαρακτηριστικά είναι ο Θάνατος του Εμποράκου του Arthur Miller, που περιγράφει γλαφυρά τις μικροαστικές ονειρώξεις ενός εμπόρου να πραγματοποιήσει το δικό του αμερικανικό όνειρο. Από την άλλη το θεατρικό της Lillian Hellman με τίτλο Days to Come (1936) είναι ένα έργο στο φόντο των εργατικών κινητοποιήσεων σε μια μικρή πόλη του Οχάιο.

Αρχιτεκτονική: στη μακρινή Βόρεια Κορέα, στην πρωτεύουσα Πυονγιάνγκ, την 1η Μαΐου 1989 ολοκληρώθηκαν οι εργασίες του μεγαλύτερου σταδίου στον κόσμο. Φτιαγμένο για όλες τις αθλητικές (και μη) δραστηριότητες, πήρε το όνομα Ρουνγκράντο 1ης Μαΐου προς τιμήν της Πρωτομαγιάς.

 *Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε και στην εφημερίδα Προλεταριακή Σημαία του Σαββάτου, 4/5/2019.