Οι Χίλιες Κιθάρες χτυπούν και πάλι... τις χορδές τους στη Χιλή

Όταν η αμερικανοκίνητη δικτατορία του Πινοσέτ το 1973 επιβλήθηκε με πραξικόπημα, οι κομμουνιστές, οι αγωνιστές και γενικά ο Χιλιάνικος λαός βρέθηκαν στο στόχαστρο των φασιστικών διώξεων. Ανάμεσά τους ο συνθέτης, τραγουδιστής, σκηνοθέτης και δάσκαλος, μέλος του ΚΚ Χιλής, Βίκτορ Χάρα που στις 12 Σεπτέμβρη 1973 συνελήφθη και κρατήθηκε με χιλιάδες άλλους στο Στάδιο Χιλής (μετέπειτα Στάδιο Βίκτορ Χάρα). Οι κρατούντες του αφού το θρυμμάτισαν τα δάχτυλα ένα-ένα με τη λαβή ενός όπλου, χλευάζοντάς τον, του ζήτησαν να παίξει κιθάρα. Αυτός αψηφώντας τον τρόμο, τραγούδησε το Venceremos, ύμνο της Λαϊκής Ενότητας. 44 σφαίρες του έριξαν για να τον δολοφονήσουν. 44 φορές τον φοβόντουσαν.
Από το 2013 κάθε χρόνο στα γενέθλιά του, περίπου στα τέλη Σεπτέμβρη η πρωτοβουλία “Χίλιες Κιθάρες για τον Βίκτορ Χάρα” μαζεύει μουσικούς και μη με κιθάρες και παίζουν τραγούδια του στη μνήμη του. Φέτος όμως η πραγματικότητα μας θύμισε πως η σωστότερη τιμή στους αγωνιστές είναι είναι η ίδια η συνέχιση του αγώνα. Έτσι οι Χίλιες Κιθάρες βγήκαν και πάλι στους δρόμους, αυτή τη φορά πλάι στους πάνω του ενός εκατομμυρίου διαδηλωτές. Οι μνήμες της φασιστικής δικτατορίας είναι νωπές, οι πληγές της παραμένουν ανοιχτές λόγω των ακραίων νεοφιλελεύθερων πολιτικών των έκτοτε κυβερνήσεων (μαζί και αυτής του τωρινού προέδρου Πινιέρα), που μας δείχνουν πως ο φασισμός δεν είναι παρά το παιδί του ίδιου του καπιταλισμού-ιμπεριαλισμού. Στους δρόμους, λοιπόν, αυτές τις μέρες τραγουδήθηκαν με τη συνοδεία αμέτρητων κιθαρών τρία τραγούδια του Βίκτορ Χάρα, το El derecho de vivir en paz (Το δικαίωμα να ζεις ειρηνικά) που γράφτηκε προς τιμήν του Χο Τσι Μινχ και του αγώνα του Βιετναμέζικου λαού ενάντια στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, το El Aparecido (Ο εξαφανισμένος) και το Plegaria a un labrador (Προσευχή σε έναν εργάτη). Όμως δεν ήταν η μόνη περίπτωση των τελευταίων ημερών που ο Χάρα έχει την τιμητική του (τόσο βαθιά έχει επηρρεάσει την αντίσταση των Χιλιάνων). Τις ίδιες αυτές μέρες της εξέγερσης, κατά τη διάρκεια της νυχτερινής απαγόρευσης κυκλοφορίας λόγω “έκτακτης ανάγκης”, μια τραγουδίστρια σοπράνο τραγούδησε από το μπαλκόνι της το Te Recuerdo Amanda (Σε θυμάμαι Αμάντα). Και παρά την απαγόρευση, οι φωνές και τα χειροκροτήματα των γειτόνων βρήκαν τον τρόπο να ενωθούν.
Τι το ιδιαίτερο είχε ο Βίκτορ Χάρα, παρ'όλ'αυτά, και τόσο έχει θέση στην καρδιά του αγώνα, σχεδόν μισό αιώνα μετά τη δολοφονία του;
Προς το τέλος της δεκαετίας του 1950 και κατά την έναρξη αυτής του 1960, το Nueva Canción (Νέο Τραγούδι) κάνει την εμφάνισή του στη Λατινική Αμερική. Ο Βίκτορ Χάρα ήταν από τους πρωτοπόρους του, μαζί με την ηγέτιδα του είδους στη Χιλή, τη Βιολέτα Πάρρα. Τα τραγούδια αυτά, με κατ'εξοχήν αντιδικτατορικό τίτλο, δημιουργήθηκαν από την κάθοδο των Ιθαγενών στα αστικά κέντρα, καθώς οι συνθήκες για την αγροτιά στην επαρχία δυσκόλευε μέρα με τη μέρα. Συνδυάζοντας τα παραδοσιακά όργανα των Άνδεων (τα οποία κατά τη δικτατορία του Πινοσέτ απαγορεύτηκαν) με τη λογική των πιο εξευρωπαϊσμένων πληθυσμών των πόλεων, γέννησαν το ρεύμα αυτό, το οποίο δεν άργησε να πάρει ευρύτερα πολιτικά χαρακτηριστικά, δίνοντας ώθηση σε λαϊκά κινήματα να ανθίσουν. Με το αιματοκύλισμα από τις αμερικανοκίνητες δικτατορίες ολόκληρης της ηπείρου, τα τραγούδια αυτά τα επόμενα χρόνια ένωναν τα λαϊκά στρώματα υμνώντας τον αντιφασιστικό αγώνα και βάλλοντας κατά των δικτατοριών. Μάλιστα με την εξάπλωσή τους σε ολοένα και περισσότερους πληθυσμούς κι άρα και από ολοένα και περισσότερους καλλιτέχνες, στα θέματά τους συμπεριλήφθηκαν και η φτώχεια, ο ιμπεριαλισμός, η συλλογική συνείδηση και ο αγώνας, τα δημοκρατικά δικαιώματα κλπ. Κατά την καλλιτεχνική ιστορία της Λατινικής Αμερικής, αυτά τα τραγούδια θεωρούνται ως η πιο λαϊκή έκφραση των χωρών αυτών· πρόκειται για τα δικά τους λαϊκά τραγούδια. Κάθε λαός, από τη Χιλή (που ήταν και κύριος εκφραστής αυτού του ρεύματος) ως και την Καραϊβική, εξέφρασε διαφορετικά σε στυλιστικό επίπεδο αυτό το είδος, αξιοποιώντας τις παραδόσεις και τις σχέσεις που έχει ο καθένας με τους ιθαγενείς και τα όργανά τους., ή για παράδειγμα με την αφρικανική τεχνοτροπία στη μουσική (πχ Κούβα).
Για μια ακόμα φορά εξάγεται σε όλο τον πλανήτη η αντιστασιακή παράδοση των Χιλιάνων, που ακόμη και μετά την ακύρωση των μέτρων Πινιέρα συνεχίζουν ακάθεκτοι στον αγώνα τους. Για μια ακόμα φορά τραγουδούν το τραγούδι των Quilapayún, El Pueblo Unido Jamás Será Vencido (Λαός ενωμένος, ποτέ νικημένος), δείχνοντας πως όταν οι εκμεταλλευόμενες τάξεις συνειδητοποιούν την ύπαρξή τους ως λαός, μπορούν να καταφέρνουν νίκες, με ανώτερη αυτήν ενάντια στον ιμπεριαλισμό και το ντόπιο καπιταλισμό. Δείχνουν πως το τέλος της ιστορίας δεν ήρθε ποτέ, όπως ευαγγελίζονταν οι δυνάστες μας. Ίσως το μόνο που να πλησιάζει είναι το τέλος της ιστορίας της εκμετάλλευσης, τότε που θα τραγουδάμε ελεύθερα στους δρόμους.

*Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε και στην εφημερίδα Προλεταριακή Σημαία του Σαββάτου, 2/11/2019