Βιβλιοπαρουσίαση: “παλαιστινιακή ποίηση” της Γενικής Ένωσης Παλαιστινίων Φοιτητών

“Αφιερώνεται στην 16η επέτειο της κήρυξης του Παλαιστινιακού ένοπλου αγώνα, και σε όλους τους Παλαιστίνιους, που αγωνίζονται με όλα τα μέσα για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης.” Με αυτή την αφιέρωση ξεκινάει η έκδοση της Γενικής Ένωσης Παλαιστινίων Φοιτητών στη Θεσσαλονίκη (G.U.P.S.) το βιβλίο με τα ποιήματα τριών σπουδαίων ποιητών της Παλαιστίνης που αφιέρωσαν την ποίησή τους στην υπόθεση της παλαιστινιακής απελευθέρωσης. Το δε εξώφυλλο έχει έναν πίνακα του Παλαιστίνιου ζωγράφου Ισμαήλ Σαμμούτ, της σειράς του, “Ταλ Αλ-Ζάαταρ”. Στη συνέχεια δίνεται ένα μικρό ιστορικό της παλαιστινιακής υπόθεσης από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και το 1968.

Οι τρεις ποιητές που παρουσιάζονται σε αυτή την έκδοση είναι οι Ταουφίκ Ζαγιάντ, Σαμίχ Κάσεμ και Μαχμούντ Νταρουίς. Κι ενώ η παλαιστινιακή ποίηση και γενικά η λογοτεχνία έχει να επιδείξει κι άλλους σπουδαίους αντιστασιακούς (όπως ο Γασσάν Καναφάνι), εδώ μας δίνεται ένα σύντομο και ιδιαίτερα αντιπροσωπευτικό δείγμα του τι θα πει να είναι κανείς Παλαιστίνιος καλλιτέχνης, ταγμένος στην αντίσταση.

Η παλαιστινιακή ποίηση είναι στοχευμένη, είναι στρατευμένη. Μιλάει συνεχώς για τον αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας από τα σιωνιστικά δεσμά. Δεν είναι όμως ποίηση στεγνή και στείρα, όπως συχνά πολλοί φαντάζονται πως είναι η στρατευμένη τέχνη. Η θεματολογία της επιφάνειας ποικίλλει, διατηρώντας έναν κοινό παρονομαστή: τον αγώνα, τη θυσία για την Παλαιστίνη και την ελευθερία της. Κι ο αγώνας είναι εμφανής σε όλα τα καθημερινά βιώματα του λαού της Παλαιστίνης.

Οι Παλαιστίνιοι ποιητές νοσταλγούν την πατρίδα τους. Είναι χαρακτηριστικές οι τακτικές αναφορές στους χαμένους συγγενείς και φίλους, στην ξενιτιά, στην παλινόστηση και την επιθυμία να ανακτηθεί η χαμένη πατρίδα. Κι όχι μοιρολατρικά, αλλά ουσιαστικά· δηλαδή στο δρόμο του αγώνα.

Οι Παλαιστίνιοι ποιητές μιλούν για τον έρωτα. Αυτός όμως ο έρωτας δεν είναι απλά μια έκφραση της εγγενούς επιθυμίας του ανθρώπινου είδους. Πολύ περισσότερο είναι η διάθεση των ποιητών και του λαού τους να επανενωθούν με τις αγάπες που τους στέρησε η σιωνιστική κατοχή είτε με τις εκτελέσεις και τις φυλακίσεις, είτε με τον εξαναγκασμό στην προσφυγιά. Ενώ λοιπόν αναζητούν τα αίτια του αποχωρισμού και της μοναξιάς σε αυτή την κατοχή, ορισμένες φορές γίνεται η εσκεμμένη σύγχυση του προσώπου της ερωμένης με την Παλαιστίνη συνολικά. Η ερωτική επιθυμία μεταφέρεται από τον άνθρωπο σε μια ολόκληρη πατρίδα που εκτελείται, φυλακίζεται, φεύγει πρόσφυγας.

Οι Παλαιστίνιοι ποιητές μιλούν για την αραβοσύνη. Δεν πέφτουν στιγμή σε εθνικιστικές παγίδες περί ανωτερότητας των Αράβων. Αντιθέτως, γνωρίζοντας τη θέση στην οποία τους έχει φέρει ο λεγόμενος δυτικός πολιτισμός, οι Ευρωπαίοι και Αγγλοσάξονες δυνάστες, αναγνωρίζουν τους σφετεριστές της ελευθερίας τους και γράφουν ύμνους προς την κοινή μοίρα των Αράβων καταπιεσμένων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το πολυαγαπημένο από τους Παλαιστίνιους ποίημα του Μαχμούντ Νταρουίς “Ταυτότητα: Γράψε, είμαι Άραβας”.

Οι Παλαιστίνιοι ποιητές μιλούν για τη γη τους. Οι ελιές, τα ποτάμια, οι πόλεις μα κυρίως τα χωριά τους, κάθε χαρακτηριστικό της φύσης και του τόπου της Παλαιστίνης παίρνει πρωταγωνιστικό ρόλο στα ποιήματα ενός λαού που λαχταράει να επανακτήσει αυτά που του έκλεψαν με τη βία, αυτά που ζώντας στην ίδια του τη χώρα ως πρόσφυγας, δε μπορεί τις περισσότερες φορές να απολαύσει. Όχι μόνο αυτά τα στοιχεία της παλαιστινιακής γης είναι αντικείμενα πόθου στα ποιήματα, αλλά είναι συχνά και όπλο ενάντια στη σιωνιστική προπαγάνδα πως η γη δεν τους ανήκει.

Και τι να πρωτογράψει κανείς για τη θεματολογία, τις τεχνικές και τα μέσα των ποιημάτων αυτών. Θα χρειαζόταν ολόκληρο δοκίμιο, αν εντάσσονταν και οι φυλακίσεις, η αποτυπωμένη οργή των στίχων και η δοσμένη υπόσχεση για ελευθερία ή θάνατο. Αυτό που κερδίζει όμως είναι η επισήμανση στον πρόλογο της έκδοσης των εμποδίων που έπρεπε να αντιπαρέλθουν οι ποιητές για να διαδώσουν τις συλλογές τους. Ανάμεσά τους η ταξικότητα της εκπαίδευσης που τους κρατούσε στην αμορφωσιά, η απαγόρευση πρόσβασης σε πόλεις-πνευματικά κέντρα από το σιωνιστικό κράτος, η άγνοια ξένων γλωσσών που θα βοηθούσε στην επαφή με τον πολιτισμό άλλων λαών, η λογοκρισία και η άρνηση έκδοσης των ποιημάτων τους. Κι όμως, ένας λαός που διατίθεται να αγωνιστεί, πάντα μπορεί και βρίσκει τρόπο να ανταπεξέρχεται και να εξωτερικεύει την τέχνη του. Όχι μόνο διαβάζονταν τα ποιήματα στο εξωτερικό και εντός της κατεχόμενης Παλαιστίνης, όπου προκαλούσαν παραλήρημα χειροκροτημάτων και επευφημισμών, αλλά ακόμη γίνονταν απαγγελίες σε γάμους και στα χωριά, μακριά από τον καταπιεστικό ζυγό του Ισραήλ. Περιττό να σημειωθεί πως η στρατιωτική διοίκηση τα απαγόρευσε και αυτά.

Το ήθος ενός λαού που εδώ και δεκαετίες αγωνίζεται έγκειται και σε ένα ακόμα στοιχείο: εθνικός τους ποιητής θεωρείται ο Μαχμούντ Νταρουίς, ένας αγωνιζόμενος, αριστερός ποιητής που συμπεριλαμβάνεται και στην έκδοση αυτή, πράγμα που δείχνει πόσο υψηλό ιδανικό θεωρείται η απρόσκοπτη αφοσίωση στην υπόθεση της παλαιστινιακής απελευθέρωσης. Γιατί όπως σημειώνει και η έκδοση “η παλαιστινιακή αντιστασιακή ποίηση είναι άμεση, δεν παζαρεύει, δεν είναι τραγούδια για την αλλαγή και την επανάσταση, είναι επαναστατική πράξη.”

“Όρμηξα μες στο θάνατο,
τα λάβαρά μου δε χαμήλωσα και τα χορτάρια
πάνω στους τάφους των προγόνων μου τα φύλαξα.”

“[...]μα αν πεινάσω
τρώω τη σάρκα του σφετεριστή μου.
Φυλάξου.
Από την πείνα μου φυλάξου
κι απ'την οργή μου.”


Υ.Γ.: Η εν λόγω έκδοση είναι δυσεύρετη και ακριβή στα παλαιοβιβλιοπωλεία. Υπάρχει όμως μια ανανεωμένη έκδοση απο τις Εκδόσεις Έλευσις / Ομάδα Νεανικής Πολυέκφρασης Αρκαδίας, με τίτλο “Ποίηση του λαού της Παλαιστίνης”, του 2006 που είναι διαθέσιμη σε όλα τα βιβλιοπωλεία.