Ένα τραγούδι, ένα ποίημα και μια ταινία || του Ν.Μ-Π ||

Έχει περάσει αρκετός καιρός από τη πρώτη φορά που άκουσα το τραγούδι των Encardia που σχεδόν μελοποιεί το ποίημα «Klama» του γνωστού Ιταλού Franco Corliano.

Telo na mbriakefto na mi' ppensefso 

Νa klafso ce na jelaso telo arte vrai 

Μa mali rraggia evo e' nna kantaliso 

Sto fengo e' nna fonaso: o andramu pai!

E antropi ste' mas pane, ste' ttarassune 

N'arti kali 'us torume ettu s'ena chrono 

E' tui e zoi-mma? E' tui e zoi, Kriste-mu? 

Mas pa' 'ci sti Germania kleonta ma pono

-Tata, jati e' nna pai? Pemma, jati 

-Jati tui ene e zoi, mara pedia 

O ttechuddhi polema ce tronni 

na lipariasi 'us patrunu m'utti fatia

Ste kuo ti banda ce ste kuo itto sono 

Steo ettu ma 'sa ce ste penseo sto treno 

Penseo sto skotino citti miniera 

Pu polemonta eci peseni o jeno.

Θέλω να μεθύσω για να μη σκέφτομαι 

να κλάψω και να γελάσω θέλω τούτο το βράδυ 

με πολλή οργή να τραγουδήσω 

o άντρας μου πάει

Oι άντρες μας πάνε, φεύγουν 

Αν πάνε όλα καλά, θα ιδωθούμε σ' ένα χρόνο

Αυτή είναι η ζωή μας Χριστέ μου 

Πάνε στη Γερμανία με κλάμα και πόνο

-Μπαμπά γιατί πρέπει να πας; Πες μου γιατί 

-Γιατί έτσι είναι η ζωή, καημένα παιδάκια

Ο φτωχός δουλεύει και ιδρώνει 

για να παχύνει τα αφεντικά με τη δουλειά του

Ακούω την μπάντα, ακούω τη μουσική

Είμαι εδώ μαζί σας μα σκέφτομαι και το τρένο

σκέφτομαι το σκοτεινό ορυχείο

όπου δουλεύοντας εκεί πεθαίνει ο κόσμος.

Ο Corliano αναφέρει ότι δουλεύοντας σε ένα σιδηροδρομικό σταθμό στη νότια Ιταλία άκουσε μια γυναίκα να κλαίει ενώ αποχαιρετά τον άντρα της που φεύγει για μετανάστης στη Γερμανία και αποφάσισε, αργότερα, να βάλει τα συναισθήματα του με μαύρο πάνω στο λευκό του χαρτιού στη γλώσσα που ο ίδιος γνώριζε καλύτερα.

Ο λόγος για την ελληνικής προέλευσης ιταλική διαλεκτό γνωστή ως Griko ή Katoitaliotika, η προέλευση της οποίας, για ορισμένους, είναι λόγω της μετακίνησης Βυζαντινών ελληνόφωνων εποίκων του 9ου αιώνα μ.Χ. [1] ενώ για άλλους οφείλεται σε μια γλωσσολογική συνέχεια από τον αποικισμό της Μεγάλης Ελλάδας τον 8ο αιώνα π.Χ. [2]

Εμάς όμως, δεν μας ενδιαφέρει τόσο η γλωσσολογική προέλευση από τη μία ή την άλλη γλώσσα, αλλά το περιεχόμενο του μηνύματος που θέλει να επικοινωνήσει ο ομιλητής.

Για μας, αυτό το μήνυμα είναι απλό, ρητό και ευθύ. 

Για μας το μήνυμα βρίσκεται στην απάντηση του μετανάστη πατέρα στο μικρό του γιο που ρωτάει. Απαντά με την νηφαλιότητα ενός προλεταρίου που έχει καταλάβει ότι για τα δεινά του δεν φταίει κανείς άλλος από το πλούσιο αφεντικό του.

Το τραγούδι αυτό, όχι μόνο εξαιτίας της πολύ όμορφης φωνής που το τραγουδά ούτε ακόμα μόνο εξαιτίας του παραπονιάρικου ακορντεόν μας αφήνει μία αίσθησης δίψας για τη συνέχεια. Όχι τόσο για τη τύχη του πατέρα, όσο για την τύχη του μικρού του γιου.

Μια δίψα που ικανοποιείται μερικώς όταν σκεφτόμαστε το μικρό να συνεχίζει να κάνει ερωτήσεις. Ερωτήσεις δύσκολες και βγαλμένες από το καθημερινό του μόχθο σαν εκείνο του πατέρα του. Ερωτήσεις ενός εργάτη που διαβάζει [3], δηλαδή.

Ερωτήσεις σαν και αυτές: 

Τη νύχτα που το Σινικό τείχος αποτελείωσαν,

που πήγανε οι χτίστες; Η μεγάλη Ρώμη 

είναι γεμάτη αψίδες θριάμβου. Ποιος τις έστησε; Πάνω σε ποιους θριαμβεύσανε οι Καίσαρες; Το Βυζάντιο το χιλιοτραγουδισμένο 

μόνο παλάτια είχε για τους κατοίκους του;

Μια δίψα που ικανοποιείται πλήρως, όμως, όταν το σκεφτόμαστε κουρασμένο από τις ερωτήσεις και στη προσπάθεια ανίχνευσης των απαντήσεων, να είναι ένας εργάτης δίπλα στους χιλιάδες άλλους που κρατώντας μια κόκκινη σημαία στα χέρια του θα επιβαίνει σε ένα άλλο τρένο. Ένα τρένο που αυτή τη φορά θα οδηγεί πάνω από το σώμα του Alfredo Berlinghieri, καταστρέφοντας έτσι και την αστική τάξη που αυτός εκπροσωπεί στη ταινία Novecento. [4]

Σημειώσεις:

1. A. Tsopanakis, 1981: «Contributo alla conoscenza dei dialetti greci dell’Italia meridionale», L’Italia dialettale.

2. G. Rohlfs, 1977: Grammatica storica dei dialetti italogreci. München.

3. Β. Brecht: Ερωτήσεις ενός εργάτη που διαβάζει

4. B. Bertolucci, 1976: Novecento