Το μποϊκοτάζ σαν όπλο των καλλιτεχνών – μια ιστορία με προϊστορία

Ίσως η πολιτική να μην είναι το πρώτο πράγμα που σκέφτονται οι περισσότεροι όταν ακούν “Eurovision”. Κι όμως το ζήτημα στον  κατά βάση ευρωπαϊκό διαγωνισμό τραγουδιού είναι ότι πολύ συχνότερα απ'  ό,τι φαίνεται παίζονται σημαντικά πολιτικά παιχνίδια. Σε δύο πρόσφατες διοργανώσεις, αυτήν του 2016 και την τελευταία, του 2018, φάνηκαν εντονότερα τα πολιτικά επίδικα που κρύβονται κάθε φορά πίσω από το διαγωνισμό, κάτι που οδήγησε την κοινή γνώμη να τοποθετηθεί. Το 2016 νικήτρια ήταν η Ουκρανία με ένα τραγούδι που αφορούσε στο ζήτημα των σχέσεων των Τατάρων με το σοβιετικό καθεστώς επί γραμματείας Στάλιν. Ακολούθως, το 2018 νικήτρια ήρθε η συμμετοχή του Ισραήλ.

Το αξιοσημείωτο των δύο περιπτώσεων είναι πως και οι δύο χώρες αποτελούν τα τελευταία χρόνια  σημείο στη διεθνή επικαιρότητα. Η ουκρανική συμμετοχή με ένα τραγούδι που βάλλει κατά του τότε σοβιετικού καθεστώτος, αλλά σύμφωνα με τις δηλώσεις της ερμηνεύτριας, Jamala, και κατά της σημερινής κατάληψης της Κριμαίας από τη Ρωσία εξυπηρετούσε δύο στόχους: τον αντισταλινισμό και την αντιπαράθεση με τη σύγχρονη, ιμπεριαλιστική πλέον Ρωσία. Η νίκη από την άλλη του Ισραήλ, ήρθε λίγο καιρό μετά την ανακήρυξη της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του κράτους αυτού από τον Τραμπ. Το επίτευγμα αυτή τη φορά ήταν το ξέπλυμα του φασιστικού κράτους του Ισραήλ καθώς και η δικαίωση της κίνησης αυτής των Αμερικανών με όλα τα μέσα.

Με αφορμή λοιπόν τη φετινή επερχόμενη διεξαγωγή της Eurovision στο Ισραήλ, πλήθος καλλιτεχνών και συλλογικοτήτων ανά τον κόσμο αντιδρούν στη διεξαγωγή του διαγωνισμού σε ένα ρατσιστικό, φασιστικό κράτος. Θεωρούν πως καμία καλλιτεχνική δραστηριότητα δεν πρέπει να λαμβάνει χώρα στο Ισραήλ, αν δε σταματήσει η καταπίεση των Παλαιστινίων.

Βέβαια αυτή η προτροπή σε καλλιτεχνικό μποϋκοτάζ δεν είναι φετινή, ούτε ξεκινά με αφορμή τη Eurovision. Το 2017, ενώ ο γνωστός τραγουδιστής Nick Cave είχε προγραμματίσει δύο συναυλίες στο Τελ Αβίβ, δέχτηκε ανοιχτή επιστολή που τον προέτρεπε να ακυρώσει τις εμφανίσεις του. Συντάκτες της επιστολής ήταν οι Artists for Palestine (Καλλιτέχνες για την Παλαιστίνη), μέλη των οποίων, μεταξύ άλλων, ήταν και ο Roger Waters, τέως μέλος των Pink Floyd και εμπνευστής του δίσκου The Wall, ο Brian Eno, διεθνούς φήμης μουσικός/μουσικοπαραγωγός και ο σκηνοθέτης Ken Loach. Ο Nick Cave απαντά πως αυτό αποτελεί προσπάθεια να φιμώσουν τη μουσική του. Όμως ο Waters, υπερασπιζόμενος τους Παλαιστίνιους ενάντια στη λογοκρισία και την καταπίεση από το Ισραήλ, σχολιάζει πως το θέμα έχει να κάνει αποκλειστικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η δεύτερη απεύθυνση γίνεται ενάντια στον Thom Yorke, βασικό μέλος των Radiohead οι οποίοι επίσης επιλέγουν το Τελ Αβίβ για τις συναυλίες τους. Ο Yorke όμως σχολίασε πως η συμμετοχή σε συναυλία εντός μιας χώρας, δε σημαίνει αυτόματα και συμφωνία με την κυβέρνησή της. Όπως άλλωστε, λέει, παίζουν στις ΗΠΑ χωρίς να συμφωνούν με τον Τραμπ, έτσι και στο Ισραήλ δε σημαίνει συμφωνία με το Νετανιάχου.

Όμως, παρά το γεγονός ότι ιδιαίτερο πλήθος του καλλιτεχνικού κόσμου δείχνει πως κινείται με γνώμονα την υπεράσπιση των Παλαιστινίων, η πολιτική τους πορεία είναι αμφιλεγόμενη. Η Natalie Portman, η οποία αποκάλεσε τον πρόσφατο νόμο για το “εβραϊκό έθνος-κράτος”, ρατσιστικό και λάθος, στο πολιτικό πεδίο τάσσεται με τους Δημοκρατικούς. Ο Waters από την άλλη είναι γνωστός για τον αντικομουνισμό του, αναγνωρίζοντας την πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης ως μια βαρβαρότητα, και ως την άλλη όψη του σκοταδισμού του καπιταλισμού και του φασισμού. Παρόμοια μπορούν να γραφτούν και για άλλους.

Σίγουρα το μποϋκοτάζ στη φετινή Eurovision στο Ισραήλ και η αντιπαράθεση των καλλιτεχνών για ένα ευρύτερο καλλιτεχνικό μποϋκοτάζ “μέχρι την άρση του σύγχρονου Απαρτχάιντ” είναι δύο θέματα σε διάσταση. Η Eurovision αποτελεί ένα διαγωνισμό φτιαγμένο από το ίδιο το σύστημα, είναι μέσο προπαγάνδας και συχνά αντιπαράθεσης των κυρίως ιμπεριαλιστικών κέντρων που συμμετέχουν σε αυτήν. Από την άλλη όμως η ταύτιση του φασιστικού κράτους του Ισραήλ με τον εβραϊκό λαό είναι μια παγίδα στην οποία δεν πρέπει να πέφτουμε. Η τοποθέτηση του Yorke στην ουσία πιάνει μερικώς αυτή την πλευρά του ζητήματος. Αυτό σημαίνει πως ένα μποϊκοτάζ
στη φετινή Eurovision (έστω και μόνο σε αυτή) μπορεί να ανοίξει μια γενική αντίσταση ορισμένων προοδευτικών και αριστερών καλλιτεχνών στις πρακτικές του Ισραήλ απέναντι στους Παλαιστίνιους, είτε στο πολιτικό είτε στο πολιτιστικό επίπεδο. Όμως μία συναυλία γενικού ενδιαφέροντος δεν έχει την ίδια πολιτική κρισιμότητα. Κι ενώ οι καλλιτέχνες θέτουν πως κάθε συναυλία στο προτεκτοράτο αυτό στην ουσία λειτουργεί ως δικαίωση της πολιτικής του, το δικαίωμα του εβραϊκού λαού στο να επιλέγει ο ίδιος τους καλλιτέχνες που θα υποστηρίζει και θα τον ψυχαγωγούν δεν πρέπει να συγχέεται ούτε με το κράτος, ούτε, ακόμη περισσότερο, με διοργανώσεις σαν τη Eurovision και την ιδιαίτερη πολιτική της σημασία.

*Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε και στην Προλεταριακή Σημαία του Σαββάτου 9/3/2019.