Πυρκαγιές, του Ουαζντί Μουαουάντ (παρουσίαση-κριτική)

Από τις πρώτες μέρες του Φλεβάρη παίζει στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος το έργο του Λιβανοκαναδού θεατρικού συγγραφέα Ουαζντί Μουαουάντ, Πυρκαγιές. Πρόκειται για ένα έργο που κατά το συγγραφέα είναι εμπνευσμένο μερικώς από τη ζωή της Λιβανέζας κομμουνίστριας Σόχα Μπεσάρα.

Σύμφωνα με την υπόθεση, η μητέρα Ναουάλ, πρόσφυγας, πεθαίνει αφήνοντας κληρονομιά στα δίδυμά της, Σιμόν και Ζαν από ένα φάκελο, μεταξύ άλλων. Ο φάκελος της Ζαν πρέπει να παραδοθεί στον πατέρα τους που μέχρι τώρα νομίζαν για νεκρό, ενώ ο φάκελος του Σιμόν στον αδερφό τους που μέχρι τώρα δε γνώριζαν καν την ύπαρξή του. Μέσα από αυτή την αναζήτηση των ριζών τους, καταλήγουν στον τόπο που άφησε η μητέρα τους, κάποια χώρα της Μέσης Ανατολής, πιθανότατα το Λίβανο. Παράλληλα με την πλοκή αυτή, εξελίσσεται και μία άλλη, που ξεκινάει από την πρώτη εγκυμοσύνη της Ναουάλ, όπου της πήραν με το ζόρι το παιδί της, τη φυγή της από το χωριό της και την περιπλάνηση σε μια χώρα που μαστίζεται από τον εμφύλιο πόλεμο, μέχρι τη φυλάκισή της και εν τέλει την προσφυγιά.

Οι Πυρκαγιές είναι ένα έργο από αυτά που σπανίζουν στις μέρες μας. Κι αυτό όχι μόνο επειδή η πλοκή είναι μελετημένη και πολυεπίπεδη, αλλά κυρίως λόγω των προοδευτικών μηνυμάτων και των πολλών κοινωνικών θεμάτων με τα οποία καταπιάνεται το έργο. Παντού υπάρχει η εμφυλιακή κατάσταση που ρημάζει τη χώρα, και δύο γυναίκες, η Ναουάλ και η Σαουντά, περιπλανώνται ένοπλες προσπαθώντας να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Ίσως η τοποθέτησή τους σε ίσες αποστάσεις από τα αντιμαχόμενα μέρη να έχει τη λογική της καταδίκης της βίας γενικά, όμως πολύ συχνά μες στην υπόθεση υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν τη συνεχή καταπίεση της γυναίκας: από το πάρσιμο του παιδιού της Ναουάλ, μέχρι τα βασανιστήρια, τους βιασμούς και τη στοχοποίησή τους ως ένοπλες γυναίκες. Κι όμως το μήνυμα της Ελχάμ, της μαίας στη Ναουάλ “να αντιστέκεσαι, πάντα να αντιστέκεσαι”, εκτός από την ύπαρξή του ως λόγος, διαφαίνεται συνεχώς και ως πράξη· οι δύο περιπλανώμενες γυναίκες ποτέ δε σταματούν να υπερασπίζουν τους εαυτούς τους και να διώκουν τους δολοφόνους και τους βασανιστές τους. Ακόμη και μέχρι πριν την οριστική της σιωπή, η Ναουάλ κάθεται στο εδώλιο, διατηρώντας την αξιοπρέπειά της, από κατηγορούμενη τα χρόνια της καταπίεσης, σε κατήγορο κατά των δεσμωτών της.

Αν ίσως κάτι λείπει όμως από το έργο, αυτό είναι οι αιτίες της κατάστασης που αποτελεί το φόντο της υπόθεσης. Ο πόλεμος παρουσιάζεται απλώς απ'την πλευρά των ανθρώπινων δικαιωμάτων (πολύ σημαντική μεν, όχι αρκετή από μόνη της δε) και δε γίνεται καμία αναφορά στο ποιος, πώς και γιατί τον ξεκίνησε, ή ποιους ακριβώς συμφέρει η συνέχισή του. Βέβαια η μη συγκεκριμένη αναφορά σε χώρες, δεν αποτρέπει τον θεατή από το να καταλάβει ότι λογικά πρόκειται για την εμφύλια διαμάχη του Λιβάνου. Όμως σε κάθε περίπτωση, για να μιλήσει κανείς ορθά για την κατάσταση, θα μπορούσε κάλλιστα να αναφερθεί στο ρόλο του Ισραήλ και των Δυτικών στην περιοχή, με την πάταξη των όποιων αντιστασιακών φωνών και την καταπίεση κάθε τι αραβικού.

Είναι γεγονός πως οι αραβικοί λαοί είναι από τους πιο καταπιεσμένους του τελευταίου αιώνα. Κι όμως η κατά καιρούς διάθεσή τους να αντισταθούν σε μια τέτοια κατάσταση έχει οδηγήσει σε έργα και καλλιτέχνες όχι μόνο σαν τον Μουαουάντ, αλλά και σαν τους Παλαιστίνιους ποιητές και πολλούς άλλους αγωνιζόμενους καλλιτέχνες σε αυτές τις χώρες. Κι όλα αυτά σε έναν καιρό μαύρο, που κυριαρχούν σκοταδιστικές δυνάμεις υπηρετώντας τα συμφέροντα των ιμπεριαλιστών που λυμαίνονται την περιοχή. Φανταστείτε τι θα δημιουργήσουν αυτοί οι λαοί όταν απαλλαγούν από έναν τέτοιο τον μεσαίωνα.

Υ.Γ.: Την Τετάρτη 13 Μαΐου, φασίστες-μέλη του Ιερού Λόχου μπαίνοντας στην παράσταση κανονικά ως θεατές, τη διέκοψαν αφού θεώρησαν πως βρίζει τα θεία. Βεβαίως στην παράσταση η μόνη αναφορά στα “θεία” ήταν η χρήση γνωστής βρισιάς στα ελληνικά από τον πρωταγωνιστή και καμιά άλλη σχέση δεν υπήρχε. Φαίνεται πως αυτό που τους ενόχλησε ήταν το υπόλοιπο περιεχόμενο της παράστασης που αναλύεται και στο άρθρο, καθώς και το γεγονός πως ο συγγραφέας είναι Άραβας. Όλα δείχνουν πως ο φασιστικός σκοταδισμός δεν πλήττει μόνο τον αραβικό κόσμο, αλλά και τη χώρα μας.

*Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε και στην Προλεταριακή Σημαία του Σαββάτου, 23/3/2019.