Υπάρχουν Μαυρογιαλούροι· υπάρχει και... φιλότιμο;

Ίσως η συζήτηση για μια ταινία 50 και πλέον χρόνων πριν να έμοιαζε να αφορά ανθρώπους 50 και πλέον χρόνων. Όμως οι ελληνικές κωμωδίες (και δη την... ασπρόμαυρη εποχή) ήταν ταινίες που έμειναν διαχρονικές, αφού εκτός από το εκπληκτικό τους χιούμορ συχνά αφορούσαν και σε θέματα και συνθήκες που αγγίζουν και το τότε και το τώρα.

Παρ'όλ'αυτά ο mainstream κινηματογράφος των δεκαετιών εκείνων έδειχνε τις περισσότερες φορές την πραγματικότητα με έναν τρόπο που δεν ήταν και ο πιο ριζοσπαστικός. Χωρίς από την άλλη να σημαίνει πως δεν εκφράστηκαν και οι ανησυχίες ενός λαού σε αναβρασμό και εξαθλίωση, δύο παράγοντες που σε συνδυασμό μπορούν να ταρακουνήσουν θεμέλια. Όμως η σκληρή στάση του ελληνικού κράτους απέναντι στους αγώνες και συγκεκριμένα τους κομμουνιστές και αγωνιστές φανερώθηκε ως είθισται και σε πολιτιστικό επίπεδο. Η λογοκρισία δεν ήρθε για να μείνει μόνο στη Χούντα, αλλά εκτός από τη συνέχειά της μετά το '74, ήταν βασικό εργαλείο-φίλτρο στις τέχνες και στον κινηματογράφο και πριν το '67. Έτσι οι καλλιτέχνες είχαν τις εξής επιλογές: ή να εκδώσουν τις ταινίες τους στο εξωτερικό, ή να λογοκρίνουν τους εαυτούς τους με τρόπο πονηρό, που να περνάνε μηνύματα που δε θα “έπιανε” το κράτος ή να ακολουθήσουν την πεπατημένη, κάνοντας ένα χλιαρό ή στρεβλωμένο σχολιασμό του κοινωνικού και πολιτικού πλαισίου της εποχής.

Εκλογική περίοδος, λοιπόν, ξανά· μετά την οποία θα προκύψει μια κυβέρνηση που θα ακολουθήσει μια διαδρομή συνέχεια της προηγούμενης, με εξαίρεση τη δυνατότητα οι αντιστάσεις να αποτελέσουν και πάλι ισχυρό παράγοντα στην εξίσωση. Θα προκύψουν Μαυρογιαλούροι; Και τι είναι στην τελική οι Μαυρογιαλούροι; Μπορεί στην ταινία Υπάρχει και φιλότιμο (που έμεινε γνωστή και ως Μαυρογιαλούρος) με πρωταγωνιστή τον αγαπητό Λάμπρο Κωνσταντάρα, ο Μαυρογιαλούρος να είχε τη στοιχειώδη ενσυναίσθηση να παραιτηθεί άπαξ κι ανακαλύφθηκαν τα σκάνδαλα που σχετίζονταν με το υπουργείο του, όμως στη λαϊκή κουλτούρα έμεινε να αποκαλούμε με αυτό το επώνυμο τους ψεύτες και απατηλούς πολιτικούς, όχι τους φιλότιμους.

Προφανώς δικαίως! Ο Αλέκος Σακελλάριος, σκηνοθέτης και σεναριογράφος, φαίνεται να έκανε μια επιλογή που δεν ενόχλησε τόσο την καθεστηκυία τάξη, αφού το τελικό αποτέλεσμα παρουσιάστηκε με όλες τις “αντιπολιτικές” του αιχμές. Αν αυτές οι αιχμές ετίθεντο ενάντια στην πολιτική του ελληνικού εξαρτημένου καπιταλισμού γενικά, τότε και η ταινία θα λογοκρινόταν και (αν παρουσιαζόταν αλλού ή άλλοτε) θα έριχνε τα βέλη της σε σωστούς στόχους. Στην ταινία ο Μαυρογιαλούρος παρουσιάζεται ως ο συγκεκριμένος υπουργός του συγκεκριμένου κόμματος επί της θητείας του οποίου γίνεται γερή μάσα από τα υπουργικά ταμεία. Όταν ο ίδιος ανακαλύπτει τους υπαίτιους αυτής της κατάστασης (καθώς δεν είχε ιδέα για όσα γίνονταν κάτω απ'το τραπέζι) αποφασίζει να παραιτηθεί και να ακολουθήσει έναν τρόπο ζωής μετριοπαθή και έντιμο. Ήταν βλέπετε και στο κλίμα της εποχής οι παραιτήσεις, με τα Ιουλιανά να είχαν προηγηθεί μόλις λίγους μήνες πριν την ταινία. Είναι όμως έτσι η κατάσταση εκτός ταινίας; Όχι, γι'αυτό δικαίως αποκαλούνται Μαυρογιαλούροι οι ανέντιμοι, δηλαδή οι αστοί πολιτικοί. Ακριβώς επειδή γνωρίζουν! Κι όχι μόνο γνωρίζουν, αλλά συμμετέχουν κιόλας στα σκάνδαλα. Σαφώς βέβαια τα σκάνδαλα δεν είναι ούτε το μόνο, ούτε το κυρίαρχο πρόβλημα της αστικής πολιτικής. Όμως εκτός από την απόδειξη του μηδενικού ήθους όλου του αστικού προσωπικού, φανερώνεται και πως τα πάθη και δικαιώματα του λαού δεν τους αφορούν καθόλου (βλέπε το μαιευτήριο της Πλατανιάς, που εξυπηρετεί μόνο τους ψηφοφόρους του Μαυρογιαλούρου), παρά μόνο όταν είτε πρόκειται να χάσουν τη διακυβέρνηση (μικροπολιτικό επίπεδο) είτε πρόκειται να χάσει το κεφάλαιο την εξουσία (μακροπολιτικό επίπεδο). Η αντίθεση πάλι της επικής ατάκας “[δ]εν είμεθα οι άνθρωποι των λόγων. Είμεθα οι άνθρωποι των έργων! Θα... θα... θα...” δείχνει παραστατικά πως είτε μιλάμε για Μαυρογιαλούρους, είτε για Κούληδες και Τσίπρες, η φιλολαϊκή πολιτική είναι μόνο στα λόγια, δηλαδή για εξαπάτηση και στα έργα η αντιστροφή είναι πλήρης, κατ'επιταγή των ιμπεριαλιστικών αφεντικών τους.

Προσοχή λοιπόν, γιατί Μαυρογιαλούροι υπάρχουν πολλοί, φιλότιμο όμως κανένα. Η 7η Ιουλίου θα βγάλει μια κυβέρνηση νέων Μαυρογιαλούρων, από την 8η όμως κι έπειτα πρέπει να ξαναμπεί στο προσκήνιο ο λαϊκός άνθρωπος της ταινίας. Αυτή τη φορά όμως όχι ως πειθόμενος από τη δήθεν μεταστροφή των έργων της κυβέρνησης, αλλά αγωνιζόμενος για τη μεταστροφή των συσχετισμών υπέρ του αγώνα του ιδίου, για μαιευτήρια, γέφυρες, φαΐ αλλά και για δικαιώματα, δουλειά, ανεξαρτησία.

*Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε και στην εφημερίδα Προλεταριακή Σημαία του Σαββάτου, 29/6/2019