Καλλιτεχνιστής

Οι πανδημίες στη λογοτεχνία - μέρος ι' Στο ογκώδες  μυθιστόρημα  είναι έκδηλη η  αγωνία για το τέλος του κόσμου, με έναυσμα μια επιδημία που σκοτώνει εκατομμύρια ζωές. Οι λίγοι που επιζούν, χωρίζονται σε δύο «στρατόπεδα», που καθορίζονται από τις μορφές που βλέπουν στα όνειρα τους. Αναλυτικότερα :  Η πλοκή είναι άκρως «αισιόδοξη»: μία σούπερ-γρίπη εξαπλώνεται αστραπιαία σε όλο τον πλανήτη Γη, σκοτώνοντας το 99,4% του ανθρώπινου πληθυσμού, ενώ από τα ζώα όλα σχεδόν φτάνουν στο σημείο την ολοκληρωτικής εξαφάνισης, πέρα από τις γάτες!  Αλλά μία χούφτα άνθρωποι στην Αμερικανική Ήπειρο επιζούν, καθώς έχουν ανοσία,  και αφού περνούν από το τρομακτικό στάδιο όπου όλα γύρω τους καταρρέουν και πρέπει να θάψουν τις οικογένειές τους, τους φίλους ή ακόμη και τους εχθρούς τους, μετά πρέπει να βρουν και έναν τρόπο να παραμείνουν ζωντανοί κόντρα στα φαντάσματα των σύγχρονων πόλεων. Το θετικό είναι ότι η αποκάλυψη δεν είναι πυρηνική, ώστε να έχουν γίνει όλα μία έρημος˙ η αποκάλυψη του Κινγκ είναι

Οι πανδημίες στη λογοτεχνία - μέρος θ' Η τραγική φιγούρα του Γκούσταφ Άσενμπαχ πρωταγωνιστεί σε αυτό το αριστούργημα του Τόμας Μαν. Στα σοκάκια της πόλης της Βενετίας, που είναι η κόλαση και ο παράδεισός του, κυκλοφορεί άρρωστα μασκαρεμένο το τέλος του πετυχημένου συγγραφέα και δημιουργού. Επιδιώκει τον πόθο, τον έρωτα για  ένα πανέμορφο νεαρό αγόρι, τον κυνηγά, τον λαχταρά και με κίνδυνο της ζωής ενώ θολωμένος παραμένει στην πόλη ακόμα και όταν ελλοχεύει η απειλή του θανάτου. Είναι δυνατόν ο έρωτας να αναχαιτίσει και να ανακόψει τον επερχόμενο θάνατο που ξεπροβάλλει μυστήρια και ύπουλα κινούμενος, θα μπορέσει να αντισταθεί και να επιστρέψει στην πατρίδα του πριν σημάνει το προδιαγεγραμμένο τέλος ή μήπως αυτό το ποθητό ον που τον παρασέρνει δίχως άλλο είναι η αρχή του τέλους; Ένα φιλοσοφημένο κείμενο του Τόμας Μαν για την διαδρομή και την πάλη του ίδιου του δημιουργού με το είναι του και τις αδυναμίες του, τα πάθη του, την ίδια του την άστατη ύπαρξη. Ο ήρωας του Μανν βιώνει μία βου

Κλείνουν φέτος 72 χρόνια από τη Νάκμπα, την Έξοδο των Παλαιστινίων από τη γη τους, λόγω της πραγματοποίησης των βρετανικών και σιωνιστικών σχεδίων για το διωγμό αυτό. Η ιστορία ειρωνεύεται με την έξοδο αυτή που θυμίζει τη Βιβλική Έξοδο των Εβραίων. Από τότε βάσανα μαστίζουν τον παλαιστινιακό λαό, όμως αυτά απαντήθηκαν πολλές φορές από αγώνες. Και οι αγώνες γεννούν τέχνη. Κι η τέχνη κι άλλους αγώνες. Ας σταθούμε σε αυτό το άρθρο σύντομα στη Νάκμπα και την Παλαιστινιακή Αντίσταση μέσα από τα μάτια των 9 τεχνών. Ζωγραφική: Εν ζωή ζωγράφος, ο Άμπεντ Άμπντι έχει ζωγραφίσει ατέλειωτους πίνακες, ενώ έχει πειραματιστεί πάνω σε αυτή την τέχνη, σχεδιάζοντας για παράδειγμα έναν ιδιαίτερο ζωντανό “πίνακα” (το Majnoune) εντός ενός συρταριού με διάφορα αντικείμενα που συναντούσε στα παλαιστινιακά συρτάρια όσων ήθελαν να θυμούνται τη γη τους. Ένα από τα σημαντικότερα έργα του είναι το “Δραπετεύοντας απ' τη σφαγή” του 1976. Τα έργα του περιστρέφονται συνεχώς γύρω από τα βάσανα των Παλαιστινίων. Λ

Οι πανδημίες στη λογοτεχνία - μέρος η' Στη  νουβέλα  του αφηγείται την ιστορία της γριάς Σκεύως, που μεταμφιέζεται σε άντρα και γίνεται βαρδιάνος (φύλακας) στα σπόρκα (μολυσμένα καράβια), με σκοπό να σώσει το γιο της. Ιστορικός πυρήνας του αφηγήματος είναι η χολέρα που έπληξε την Ευρώπη το 1865 και τα αυστηρά μέτρα προφύλαξης που έλαβε τότε η ελληνική κυβέρνηση.  Η  νουβέλα ωστόσο δεν αναδίδει οσμή θανάτου  Γραμμένη με ευφρόσυνο τρόπο, επιδιώκει να εικονογραφήσει το πώς εκδηλώνονται οι ταξικές αντιθέσεις σε καθεστώς επιδημίας, αλλά και πώς το ελληνικό κράτος δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει ένα έκτακτο πρόβλημα. Χαρακτηριστικό ως προς το παραπάνω είναι το ακόλουθο απόσπασμα : «Αλλά το πλείστον κακόν οφείλεται αναντιρρήτως εις την ανικανότητα της ελληνικής διοικήσεως. Θα έλεγέ τις, ότι η χώρα αύτη ηλευθερώθη επίτηδες, δια να αποδειχθή, ότι δεν ήτο ικανή προς αυτοδιοίκησιν». Από το 1892 ως το 1897, που η χώρα  αντιμετώπισε τον λεγόμενο άτυχο πόλεμο του '97, τη χρεωκοπία και την πτώσ

Οι πανδημίες στη λογοτεχνία - μέρος ζ' Για μισό περίπου αιώνα στον υποβλητικό βράχο της Σπιναλόγκας περπάτησαν, ερωτεύτηκαν, μαρτύρησαν αλλά και επιβίωσαν άνθρωποι που προέρχονταν από την "απέναντι όχθη", θύματα μιας ολόκληρης εποχής. Στο καστρόχτιστο νησί του Μεραμπέλλου, σ' ένα χώρο ταυτισμένο με την προκατάληψη, έχτιζαν την ζωή τους από την αρχή οι εκτοπισμένοι, προσπαθώντας να ξεπεράσουν τις κοινωνικές αντιξοότητες, ώστε να προετοιμάσουν μια αξιοπρεπή αποχώρηση από τον "επίγειο παράδεισο". Ο αποκλεισμός αυτών των ανθρώπων και η καθημερινότητά τους υπήρξαν για πολλά χρόνια ζητήματα ταμπού για την ελληνική κοινωνία και την πεζογραφία της. Δύο όμως Έλληνες συγγραφείς τόλμησαν να τα θίξουν, γράφοντας εν θερμώ δύο συγκλονιστικά κείμενα που έμειναν στην Ιστορία: η Γαλάτεια Καζαντζάκη, που δημοσίευσε το 1914 την "Άρρωστη πολιτεία" της αφηγούμενη μια ερωτική ιστορία που διαδραματίζεται στο νησί, και ο Θέμος Κορνάρος, που το 1933 έδωσε στον έξω κόσμο τη

Οι πανδημίες στη λογοτεχνία - μέρος στ' Περιλαμβάνει μια σειρά από βρετανικές εικόνες και στερεότυπα. Το έργο συνδέεται έμμεσα μόνο με το θέμα μας, αφού, ανάμεσα στα άλλα, αφηγείται με τον πιο παραστατικό και δραματικό τρόπο τη διάλυση του εθνικού συστήματος υγείας στη Μεγάλη Βρετανία από την κυβέρνηση της  Μάργκαρετ Θάτσερ Οι πρωταγωνιστές του Τζόναθαν Κόου είναι απρόβλεπτοι, σε ξαφνιάζουν και ενώ θα μπορούσαν να είναι ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας, δεν είναι. Ο αντικοινωνικός Μάρκ, η στάρλετ Χίλαρι, η δίχως αυτοπεποίθηση Φιόνα είναι τόσο κοντινοί και συνάμα τόσο μακρινοί από εμάς, καθώς μπλέκονται σε καταστάσεις που δεν συναντώνται κάθε μέρα… Το «Τι ωραίο πλάτσικο!» κερδίζει τον αναγνώστη του, καθώς είναι ένα βιβλίο ρεαλιστικό και συνάμα εξωπραγματικό, ένα βιβλίο που άλλοτε αποδίδει με σχεδόν νατουραλιστική ακρίβεια τη Μεγάλη Βρετανία του 1980 και την ίδια στιγμή παρελαύνουν σε αυτό μια σειρά ιστορίες που αναρωτιέσαι πόση φαντασία έβαλε ο Κόου και τις σκέφτηκε.  Ρομαντικός, δηκτ

Οι πανδημίες στη λογοτεχνία - μέρος ε' Ένας άνθρωπος χάνει ξαφνικά το φως του. Τα περιστατικά αιφνίδιας τύφλωσης κλιμακώνονται και η κυβέρνηση αποφασίζει να βάλει σε καραντίνα τους τυφλούς. Ο Zοζέ Σαραμάγκου έχει υπολογίσει όλα όσα θα μπορούσαν να συμβούν σ' έναν κόσμο που χάνει την όρασή του. Για πόσο καιρό η κίνηση στους δρόμους θα είναι ομαλή; Για πόσο καιρό θα επαρκούν τα τρόφιμα για τις πεινασμένες ορδές; Πόσος χρόνος χρειάζεται για να καταρρεύσει η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, αερίου και νερού; Τι θ' απογίνουν τα κατοικίδια; Oι σεξουαλικοί φραγμοί; Πόσοι τυφλοί φτιάχνουν μια τυφλότητα; Kαι τέλος: Σε έναν κόσμο τυφλών, τι θα έκανες αν έβλεπες;  Το τελικό μήνυμα, πάντως, δεν είναι απαισιόδοξο: οι άνθρωποι θα μπορέσουν με κάποιον τρόπο να ξαναδούν και να αποκτήσουν εκ νέου το φως τους, αρκεί να μην ξεχάσουν την πραγματική τους φύση και να μην παραμερίσουν τον αληθινό εαυτό τους. Πότε μία κοινωνία βυθίζεται στο σκοτάδι της τυφλότητας και αδυνατεί να αντικρίσει τον κόσμο γύ

Οι πανδημίες στη λογοτεχνία - μέρος δ' Βρισκόμαστε στο Οράν της Αλγερίας μια άνοιξη του 1947, και η πόλη έχει αποκοπεί από τους πάντες λόγω μιας επιδημίας πανούκλας. Ο Καμύ καταγράφει όλες τις στάσεις και τις αντιδράσεις που μπορεί να προκαλέσει η επιδημία: την αγωνία και τον τρόμο, τις προσπάθειες των επιτηδείων να αποκομίσουν κέρδη από την κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, αλλά και τη βαθιά επιθυμία για διασφάλιση της ατομικής και της συλλογικής ακεραιότητας ή το ακατάβλητο πάθος για ελευθερία.  Μέσα στην παραζάλη οι ήρωες του Καμύ έχουν ο καθένας τους διαφορετικές αντιδράσεις απέναντι στην εξορία, την απομόνωση και τον φόβο για τον θάνατο. Στην πανούκλα, η ασθένεια είναι εκεί, σαφής και αμείλικτη. Σκοτώνει χωρίς εξαιρέσεις γέρους και παιδιά, γυναίκες και άνδρες και δεν αφήνει κανένα περιθώριο ελπίδας , διεξόδου ή πιθανότητα νίκης. Απέναντι σ’ αυτήν ο άνθρωπος δεν έχει παρά  να αντιτάξει  τη θέληση για αντίσταση, τη θέληση για αλληλεγγύη ως ηθική στάση προς την κοινότητα. Την δράση προ

Οι πανδημίες στη λογοτεχνία - μέρος γ' Ένα από τα πιο διάσημα έργα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Αποτελείται από εκατό διηγήματα χωρισμένα σε δέκα  μέρη, κι ένα προοίμιο, όπου ο συγγραφέας περιγράφει με μεγάλη δύναμη την πανούκλα που εξολόθρεψε την Φλωρεντία το 1348.  Φαντάζεται πως εφτά νέες και τρεις νέοι πηγαίνουν για ν’ αποφύγουν την επιδημία στην εξοχή κι εκεί, για να περάσουν ευχάριστα τον καιρό τους, διηγείται καθένας-καθεμία τους από ένα διήγημα την ημέρα. Οι δέκα νέοι-νέες θίγουν τα ήθη και τα κακώς κείμενα της εποχής τους, δίνοντας στον συγγραφέα την ευκαιρία να διακωμωδήσει και να σατιρίσει την κοινωνία στην οποία ζει, ενώ το φάσμα του θανάτου παραμονεύει έξω από τον στενό κύκλο των ηρώων του. Στο τέλος, αφού τελειώσει η διήγηση , τραγουδάνε μια μπαλάντα.  Ο Βοκκάκιος είναι ο τρομερός υπερασπιστής των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Μέσα στο Δεκαήμερο  ασκεί έντονη πολεμική  στις κυρίαρχες αντιλήψεις του  Μεσαίωνα ,όπως ο καλογερισμός ενώ υπερασπίζεται τη γυναίκα, και αντιμετωπίζε

Τις ημέρες της καραντίνας που ο κόσμος ήταν αναγκασμένος να παραμένει στο σπίτι, ήταν μια δύσκολη κατάσταση. Και σίγουρα δεν ήταν για όλους το ίδιο, καθώς άνθρωποι με θέματα ψυχικής υγείας, άνθρωποι που αντιμετώπιζαν προβλήματα με τις οικογένειές τους, ή πιο ειδικά, γυναίκες που ήταν θύματα ενδοοικογενειακής αλλά και γενικά έμφυλης βίας, βίωναν μια πολύ κακή κατάσταση. Και ενώ γενικά ο λαός ήταν θύμα διαφόρων τέτοιας φύσης προβλημάτων, σε αντίθεση με όσους άραζαν στις βίλες τους, έχει μια σημασία να σταθούμε στα θύματα αυτά της έμφυλης βίας. Και μάλιστα μέσα από τα μάτια της λογοτεχνίας και ενός συγκεκριμένου λογοτεχνικού είδους: του γοτθικού μυθιστορήματος. Το γοτθικό μυθιστόρημα, λοιπόν, έκανε την εμφάνισή του δειλά-δειλά από το 18ο αιώνα, όμως εγκαθιδρύθηκε κατά κύριο λόγο το 19ο αιώνα. Σημαντικά έργα του προέρχονται από την Αγγλία, όμως δεν ήταν περιορισμένο εκεί. Από τα πιο γνωστά έργα, ο Φρανκενστάιν, ο Δράκουλας, τα έργα του Έντγκαρ Άλαν Πόε (από Αμερική μεριά), ο Δόκτωρ Τζέκυλλ

Οι πανδημίες στη λογοτεχνία - μέρος β' Επινοείται μια μεταδοτική ασθένεια, για να δείξει σε ένα πρώτο επίπεδο τις καταπιεστικές συνθήκες στη μεταπολεμική Μακρόνησο και τα βάσανα των κρατουμένων, που υποχρεώνονται να κυνηγήσουν τις μύγες σαν να εκπροσωπούν εχθρούς του έθνους (γράφτηκε το 1972). Ωστόσο, ο Φραγκιάς επέλεξε να στερήσει από το έργο του το συγκεκριμένο  χώρο και χρόνο, να το κάνει άχρονο και ουτοπικό, να το καταστήσει έτσι συμβολική “χώρα” κάθε βασανιστηρίου και κάθε καταπιεστικού καθεστώτος. Κείμενο λιτό, χωρίς περιττές περιγραφές και λεπτομέρειες, μια δυστοπία εφιαλτική, μεταμοντέρνα, με αφήγηση κατακερματισμένη, μια μαρτυρία για αυτό που μπορεί να κάνει ο άνθρωπος στον άνθρωπο όταν μπει στον ρόλο του βασανιστή ή του θύματος. Η ιστορία δεν είναι γραμμική. Παραμένει ανώνυμη και άχρονη και για αυτό διαχρονική.. Οι κρατούμενοι στον «Λοιμό» του Ανδρέα Φραγκιά δεν ξέρουν πως έφτασαν εκεί –ένας θυμάται, αλλά δεν έχει και πολλή σημασία. Μόνη έννοια τους να βγάλουν

Μετά από ένα μικρό διάστημα απουσίας, ο Καλλιτεχνιστής επανέρχεται προσφέροντας για τις επόμενες μέρες κείμενα πάνω σε έργα που βασίστηκαν στις πανδημίες τις ιστορίας. Πρόκειται για κείμενα που χρησιμοποιήθηκαν σε σχετική εκπομπή της Φωνής Αντίστασης (foniantistasis.gr) για τις πανδημίες όπως εμφανίζονται στη λογοτεχνία και την ιστορία. Την επιμέλειά τους ανέλαβε ο φιλόλογος Παναγιώτης Σαπουνάς και σας τα παρουσιάζει το blog μας. Σήμερα ξεκινάμε με το πρώτο έργο. Οι πανδημίες στη λογοτεχνία - μέρος α' Η ζοφερή «γκόθικ» αλληγορία ενός μυστηριώδους επιδημικού θανάτου γραμμένη, το 1842, από τον άρχοντα του τρόμου. Ο «Κόκκινος Θάνατος» ρήμαζε από καιρό τη χώρα. Καμιά επιδημία δεν είχε ποτέ σταθεί τόσο θανατερή, τόσο φριχτή. Το αίμα ήταν η ενσάρκωση κι η σφραγίδα του – το κόκκινο και απαίσιο αίμα. Δυνατοί πόνοι, ξαφνικές ζαλάδες, από τους πόρους άφθονη αιμορραγία, κι έπειτα ο θάνατος. Οι κόκκινες βούλες πάνω στο κορμί, και ειδικά στο πρόσωπο του θύματος, σήμαιναν την αποκήρυξή του