« Θάνατος στη Βενετία» του Τόμας Μανν

Οι πανδημίες στη λογοτεχνία - μέρος θ'

Η τραγική φιγούρα του Γκούσταφ Άσενμπαχ πρωταγωνιστεί σε αυτό το αριστούργημα του Τόμας Μαν. Στα σοκάκια της πόλης της Βενετίας, που είναι η κόλαση και ο παράδεισός του, κυκλοφορεί άρρωστα μασκαρεμένο το τέλος του πετυχημένου συγγραφέα και δημιουργού. Επιδιώκει τον πόθο, τον έρωτα για  ένα πανέμορφο νεαρό αγόρι, τον κυνηγά, τον λαχταρά και με κίνδυνο της ζωής ενώ θολωμένος παραμένει στην πόλη ακόμα και όταν ελλοχεύει η απειλή του θανάτου. Είναι δυνατόν ο έρωτας να αναχαιτίσει και να ανακόψει τον επερχόμενο θάνατο που ξεπροβάλλει μυστήρια και ύπουλα κινούμενος, θα μπορέσει να αντισταθεί και να επιστρέψει στην πατρίδα του πριν σημάνει το προδιαγεγραμμένο τέλος ή μήπως αυτό το ποθητό ον που τον παρασέρνει δίχως άλλο είναι η αρχή του τέλους; Ένα φιλοσοφημένο κείμενο του Τόμας Μαν για την διαδρομή και την πάλη του ίδιου του δημιουργού με το είναι του και τις αδυναμίες του, τα πάθη του, την ίδια του την άστατη ύπαρξη.

Ο ήρωας του Μανν βιώνει μία βουβή μοναχικότητα, ένα δραματικό παρόν και ένα δυσοίωνο μέλλον, φυλακισμένος στα πάθη του αναζητά διόδους διαφυγής και για αυτό επισκέπτεται για δεύτερη φορά την πόλη της Βενετίας . Ένας δημιουργός έχει πάντα την ανάγκη να νιώθει ζωντανός και αυτό είναι ένα ατέρμονο και ατελείωτο στοίχημα που βασανίζει και καταρρακώνει την άπληστη φιλοδοξία του για καλλιτεχνική επιβίωση με κάθε κόστος. Ο Δημήτρης Στεφανάκης στον πρόλογό του θα γράψει: «Ο φον Άσενμπαχ είναι ένας μοναχικός, σιωπηλός άνθρωπος και κατά τον Μαν «η μοναξιά παράγει το αυθεντικό, το τολμηρά και ιδιόρρυθμα ωραίο, το ποίημα. Η μοναξιά όμως παράγει και το άσχημο, το δυσανάλογο, το παράλογο και το ανεπίτρεπτο».

Η μετάβασή του στην πόλη της Βενετίας θα είναι η τελειωτική αλήθεια που θα βιώσει, η αλήθειας της δικής του προσωπικής αδυναμίας να τιθασεύσει τα πάθη του. Εδώ ανακαλύπτει το πάθος του έρωτα και αυτό θα αποδεχθεί σαφέστατα καταδικαστικό για τον ίδιο.

 «Ο φον Άσενμπαχ παρασύρεται στο θανάσιμο παιχνίδι του πόθου ίσως γιατί «ο πόθος είναι απόρροια της ελλιπούς γνώσης για τον άλλο» όπως αναφέρει ο δημιουργός του».

 Προσπαθεί να εκπληρώσει μέσα του ίσως όσα δεν επέτυχε στην νιότη του, να ανάψει δηλαδή την φλόγα της δημιουργίας που ακόμα σιγοκαίει ή που τουλάχιστον έτσι θα επιθυμούσε.

Η ζωή του πλέον στην Βενετία είναι ένας ενδελεχής μαραθώνιος αντάμωσης με το αντικείμενο του πόθου του, ξυπνάει και κοιμάται, ικανοποιείται με την θέα του, αφού γνωρίζει καλά πως δεν μπορεί να γευτεί την πραγματική και αυθεντική σαρκική ικανοποίηση.

 

Τελικά, θα παραμείνει ένας άβουλος κύριος των πόθων του και θα ακυρώσει κάθε ικμάδα πιθανής επιβολής της εναπομείνασας αξιοπρέπειάς του  πάνω στον διαλυμένο εαυτό του χαρίζοντας καθετί που κατέχει και διαθέτει στον βωμό του έρωτα που τον έχει πια περικυκλώσει.

(την επιμέλεια των κειμένων ανέλαβε ο Παναγιώτης Σαπουνάς)