Καλλιτεχνιστής

Δυστοπία ή ουτοπία; Το ότι οι σοβιετικοί συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας ήταν αισιόδοξοι για το μέλλον και τα τεχνολογικά του επιτεύγματα, αυτό έγινε σαφές. Το θέμα είναι να γίνει και μια σύντομη σύγκριση με τα έργα της Δύσης της ίδιας περιόδου αλλά και αργότερα. Πολύ σύντομα -καθώς μια συνολική αποτίμηση της επιστημονικής φαντασίας σε Ευρώπη και ΗΠΑ δεν είναι δυνατόν να γίνει στο ίδιο κείμενο- αυτό που διέπει συχνά τα δυτικά έργα επιστημονικής φαντασίας είναι οι δυστοπίες. Το φόντο των εξελίξεων στα έργα αυτά είναι ένας κόσμος που κυριαρχούν σατανικοί αυτοκράτορες ή καθεστώτα απόλυτου ελέγχου των λαών, όπου χρειάζεται πόλεμος μέχρι να νικήσουν οι καλοί. Και σε αντίθεση με το σοβιετικό διήγημα που δε χρειαζόταν απαραίτητα βία, πιστολίδι, πανάκριβα σκηνικά (σε επίπεδο ταινιών) και διαστημικές μάχες, η εμπορική επιστημονική φαντασία της Δύσης δε θα άντεχε χωρίς αυτά (με λαμπρές εξαιρέσεις, βέβαια). Βέβαια ενώ αρκετές φορές αυτά γράφονταν ως κριτική στη σοβιετική εξουσία που θεωρ

Από το φουτουρισμό στην επιστημονική φαντασία... Οι αρχές του 20ού αιώνα με τις επιστημονικές ανακαλύψεις αλλά και εφευρέσεις όπως ο ηλεκτρισμός, το αυτοκίνητο, ο κινηματογράφος κλπ έδωσε μια σπουδαία ώθηση στη φαντασία συγγραφέων και ποιητών στον κόσμο αλλά και στη Ρωσία που ενέταξαν αυτά τα “θαύματα” στα έργα τους. Κοιτώντας στο μέλλον, αποθέωσαν τις φυσικές επιστήμες και χρησιμοποίησαν τη γεωμετρική αισθητική, ήρθαν σε ρήξη με το συμβολισμό, το ρομαντισμό και γενικά τη λατρεία προς τα μυστήρια, το μυστικισμό αλλά και την αποθέωση της φύσης ως άλλης θεότητας. Στοιχεία αυτού του ρεύματος αργότερα εντάχθηκαν στην επιστημονική φαντασία τόσο στην ΕΣΣΔ αλλά και παγκόσμια, όπως είναι οι τεχνολογίες και η “έκρηξη” της φυσικής και των νέων ανακαλύψεων του κλάδου της. Ο Β. Μαγιακόφσκι αποτέλεσε χαρακτηριστική φιγούρα του προσοβιετικού φουτουρισμού, αποθεώνοντας το μέλλον, που όπως φάνηκε, διαγράφτηκε ευοίωνο. Με την Οκτωβριανή Επανάσταση, το μεγαλύτερο μέρος των καλλιτεχνών τάχθηκε με τη

Όταν η αμερικανοκίνητη δικτατορία του Πινοσέτ το 1973 επιβλήθηκε με πραξικόπημα, οι κομμουνιστές, οι αγωνιστές και γενικά ο Χιλιάνικος λαός βρέθηκαν στο στόχαστρο των φασιστικών διώξεων. Ανάμεσά τους ο συνθέτης, τραγουδιστής, σκηνοθέτης και δάσκαλος, μέλος του ΚΚ Χιλής, Βίκτορ Χάρα που στις 12 Σεπτέμβρη 1973 συνελήφθη και κρατήθηκε με χιλιάδες άλλους στο Στάδιο Χιλής (μετέπειτα Στάδιο Βίκτορ Χάρα). Οι κρατούντες του αφού το θρυμμάτισαν τα δάχτυλα ένα-ένα με τη λαβή ενός όπλου, χλευάζοντάς τον, του ζήτησαν να παίξει κιθάρα. Αυτός αψηφώντας τον τρόμο, τραγούδησε το Venceremos, ύμνο της Λαϊκής Ενότητας. 44 σφαίρες του έριξαν για να τον δολοφονήσουν. 44 φορές τον φοβόντουσαν. Από το 2013 κάθε χρόνο στα γενέθλιά του, περίπου στα τέλη Σεπτέμβρη η πρωτοβουλία “Χίλιες Κιθάρες για τον Βίκτορ Χάρα” μαζεύει μουσικούς και μη με κιθάρες και παίζουν τραγούδια του στη μνήμη του. Φέτος όμως η πραγματικότητα μας θύμισε πως η σωστότερη τιμή στους αγωνιστές είναι είναι η ίδια η συνέχιση του αγώνα.

Η λαϊκή τέχνη, η τέχνη που δημιουργείται από τις πιο αυθεντικές ανάγκες των λαών, μπορεί όπως φαίνεται να φυτρώσει στις πιο στενές ρωγμές των πιο απρόσμενων εκφάνσεων της ζωής τους. Μια τέτοια περίπτωση είναι η κερκίδα των γηπέδων. Ίσως από δημιουργίας του αθλήματος του ποδοσφαίρου, οι οπαδοί των ομάδων τραγουδούν ύμνους και συνθήματα ενθαρρυντικά, εμψυχωτικά όμως και αλληλέγγυα. Μια ιστορική αναδρομή στον πολιτικό (κι όχι μόνο) χαρακτήρα των ύμνων των γηπέδων θα ήταν ίσως μια έρευνα για εκτενέστερη ανάλυση· αν μπορούσαμε όμως να επικεντρωθούμε στο σήμερα, τότε τα συμπεράσματα, πολύ χονδρικά, είναι ότι ναι μεν τα πολιτικά συνθήματα είναι υπαρκτά, μαζί με τα αλληλέγγυα, αντιφασιστικά και λοιπά πανό, από κοντά και ολόκληρες ομάδες με ιστορία ταγμένη στον αντιφασισμό, την αριστερά ή και την κομμουνιστική υπόθεση, όμως ο χουλιγκανισμός, οι βρισιές προς τον αντίπαλο και κάθε είδους 'no-politica' έκφραση επικρατεί στους ύμνους των ομάδων από 'κει και πέρα. Παρ'όλ'αυτά,

Στις 9/9 έφυγε από τη ζωή ο ελβετοαμερικανός φωτογράφος Ρόμπερτ Φρανκ, ο φωτογράφος που το 1990 δώρισε το μεγαλύτερο μέρος των φωτογραφιών του στην Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσινγκτον για να μην καταστεί βορά για τα κοράκια του καλλιτεχνικού εμπορίου όταν αυτός θα πέθαινε. Γεννημένος στην Ελβετία από μεσοαστική οικογένεια, βρέθηκε στις ΗΠΑ, όπου και ασχολήθηκε με τη φωτογραφία. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950, ταξίδεψε με ένα φθηνό αυτοκίνητο σε 48 πολιτείες των ΗΠΑ για να καταγράψει με την κάμερά του αυτό που θα έβλεπε. Το παράγωγο αυτού του ταξιδιού, ή μάλλον ένα μικρό μέρος του με 83 φωτογραφίες, κυκλοφόρησε σε ένα λεύκωμα το 1958 με τίτλο “Οι Αμερικανοί” . Τα κείμενα της γαλλικής έκδοσης δεν τον ικανοποίησαν καθώς δεν αποτύπωσαν αυτό που οραματιζόταν κάνοντας το έργο, επομένως το 1959 η ίδια συλλογή κυκλοφόρησε και στις ΗΠΑ, χωρίς καθόλου κείμενο, παρά μόνο την εισαγωγή του φίλου του, Τζακ Κέρουακ, σημαντικού εκπροσώπου της Μπιτ γενιάς λογοτεχνών. Για το έργο: Ο Φρανκ είχε

Ο καπιταλισμός-ιμπεριαλισμός είναι ένα σύστημα ασύμβατο όχι απλώς με την ανθρώπινη ζωή, αλλά γενικότερα με τη ζωή πάνω στον πλανήτη. Η μανία του για κέρδος (που ισούται με την επιβίωσή του) φτάνει να καταστρέφει σε μαζική κλίμακα τη φύση και τους ανθρώπους που ζουν σε αυτή, αλλά και σε πόλεις/χωριά. Αυτή η πτυχή του συστήματος φαίνεται πως το τελευταίο διάστημα βρίσκεται συνεχώς στην επικαιρότητα, είτε από την καταστροφή του Αμαζονίου είτε και από την προπαγάνδα που το ίδιο προωθεί, για λόγους που θα εξετάσουμε, όπως για παράδειγμα με τη γνωστή σειρά Τσερνόμπιλ και τη συζήτηση που άνοιξε σχετικά με τον πυρηνικό κίνδυνο. Τα οικολογικά κινήματα είναι πιθανόν τα κινήματα που συγκινούν σε κάθε περίοδο ένα υπαρκτό μίνιμουμ ανθρώπων που νοιάζονται και ανησυχούν για το αν ο πλανήτης θα επιβιώσει από την οικολογική καταστροφή. Ωστόσο, είναι πολύ συχνό φαινόμενο να κηδεμονεύονται από ΜΚΟ αμφιβόλλων(;) χρηματοδοτήσεων και συμφερόντων, να θεωρούν υπαίτιους τους καθημερινούς ανθρώπους για τ

Πολύ δημοφιλείς σε πολλά εκατομμύρια θεατών είναι οι ταινίες με υπερήρωες, το ενδιαφέρον για τις οποίες έχει επανέλθει την τελευταία δεκαετία· παρ'όλο που λίγο ως πολύ, και οι ταινίες και τα αντίστοιχα κόμιξ ήταν βασικό παρακλάδι της αμερικανικής μαζικής κουλτούρας εδώ και πολλές δεκαετίες. Έχει λοιπόν κάθε λόγο η κινηματογραφική βιομηχανία του Hollywood να περνάει μέσα από αυτές την πιο σκληρή της προπαγάνδα. Ενώ αντίστροφα για να το καταφέρει πρέπει να δημιουργεί blockbuster ταινίες (δηλαδή υψηλού προϋπολογισμού και θεαματικότητας) ώστε να φτάνουν εύκολα στο ευρύ κοινό και με τρόπο ...λεπτό τα έργα και τα μηνύματά τους. Ένα από τα συνηθέστερα μοτίβα που εμφανίζονται σε αυτές τις ταινίες, είναι τα λεγόμενα ηθικά απόλυτα. Πρόκειται για ένα μοτίβο με μακραίωνη ιστορία στη λογοτεχνία, συσχετιζόμενο με τη θρησκευτική αντίληψη περί καλού και κακού, κάτι που άρχισε σιγά-σιγά να εκλείπει από το 19ο αιώνα και έπειτα. Μιλάμε δηλαδή για την περίπτωση που υπάρχει ο πρωταγωνιστής και ο α

Από τις 29 Ιουνίου ο κόσμος του σκίτσου είναι μερικές μολυβιές φτωχότερος, αφού ένας από τους δημοφιλέστερους παγκοσμίως σκιτσογράφους, ο Guillermo Mordillo ή σκέτο Mordillo μας άφησε σε ηλικία 86 ετών. Ο Mordillo γεννήθηκε στην Αργεντινή το 1932 και από μικρό του άρεσαν το ποδόσφαιρο και το σχέδιο. Η πορεία του βέβαια έκλινε προς το δεύτερο, όπως πολύ καλά γνωρίζουμε όλοι. Όμως το ποδόσφαιρο και γενικά τα αθλήματα ήταν συνηθισμένα θέματα στα σκίτσα του, τα οποία χαρακτηρίζονταν από ιδιαίτερο χιούμορ. Κύριες φιγούρες ήταν τα ζώα, ιδιαίτερα ο ελέφαντας και η καμηλοπάρδαλη, που συνεχώς εμφανίζονται περιπεπλεγμένοι σε έναν ειδυλλιακό και φαινομενικά αταίριαστο έρωτα. Κι αυτό το “αταίριαστο” ήταν ακριβώς που εμφανίζεται κατά κόρον στα σκίτσα του. Έρωτες αταίριαστοι, φιγούρες αταίριαστες στο δοσμένο πλαίσιο, κλπ. Όμως ήταν και ένα σχόλιο για τη ζωή· τα ζώα εμφανίζονται πρωταγωνιστές, θιγόμενα από την ανθρώπινη ανάπτυξη, εν τέλει όμως κυρίαρχα στον αγώνα τους για επιβίωση και α

Ίσως η συζήτηση για μια ταινία 50 και πλέον χρόνων πριν να έμοιαζε να αφορά ανθρώπους 50 και πλέον χρόνων. Όμως οι ελληνικές κωμωδίες (και δη την... ασπρόμαυρη εποχή) ήταν ταινίες που έμειναν διαχρονικές, αφού εκτός από το εκπληκτικό τους χιούμορ συχνά αφορούσαν και σε θέματα και συνθήκες που αγγίζουν και το τότε και το τώρα. Παρ'όλ'αυτά ο mainstream κινηματογράφος των δεκαετιών εκείνων έδειχνε τις περισσότερες φορές την πραγματικότητα με έναν τρόπο που δεν ήταν και ο πιο ριζοσπαστικός. Χωρίς από την άλλη να σημαίνει πως δεν εκφράστηκαν και οι ανησυχίες ενός λαού σε αναβρασμό και εξαθλίωση, δύο παράγοντες που σε συνδυασμό μπορούν να ταρακουνήσουν θεμέλια. Όμως η σκληρή στάση του ελληνικού κράτους απέναντι στους αγώνες και συγκεκριμένα τους κομμουνιστές και αγωνιστές φανερώθηκε ως είθισται και σε πολιτιστικό επίπεδο. Η λογοκρισία δεν ήρθε για να μείνει μόνο στη Χούντα, αλλά εκτός από τη συνέχειά της μετά το '74, ήταν βασικό εργαλείο-φίλτρο στις τέχνες και στον κινηματο

Ο προσδιορισμός της ταυτότητας βέβαια δεν απασχολούσε μόνο τους αφροαμερικανούς. Οι ασιάτες κάτοικοι της Αμερικής είχαν παρόμοιους προβληματισμούς. Ίσως με μεγαλύτερες αυταπάτες, νιώθοντας και ασιάτες και αμερικανοί, παρ'όλ'αυτά αξίζει να σημειωθεί πως αυτή η ομάδα προσφύγων στις ΗΠΑ δεν είχε την ενιαιότητα των μαύρων. Κινέζοι, Γιαπωνέζοι, Βιετναμέζοι, Φιλιππινέζοι και άλλοι δημιουργούσαν έναν καμβά λαών με καταγωγή τη Νοτιοανατολική Ασία και φόντο τη νέα γη τους, την Αμερική. Όπως είναι αναμενόμενο, η δυσκολία εύρεσης εργασίας, ο ρατσισμός, η φτώχεια και άλλα πολλά οδηγούσαν και αυτούς στο περιθώριο κοινωνικά και καλλιτεχνικά. Μάλιστα στο θέατρο των λευκών έπαιζαν τα κλασικά στερεότυπα της πόρνης, του αιμοδιψή Βιετναμέζου, του πάνσοφου γέρου και άλλα πολλά. Η προσπάθεια όμως αναζήτησης φωνής και ταυτότητας τους οδηγούσε στην αναζήτηση και διεξόδου από την ασφυκτική τους κατάσταση. Όπως και οι αφροαμερικανοί δημιούργησαν δικούς τους θιάσους για να πουν τις δικές τους ιστο

Στις ΗΠΑ η εξέχουσα θέση που είχαν οι λευκοί ως αστική τάξη της χώρας καθόριζε όλες λίγο-πολύ τις πτυχές της καθημερινής δραστηριότητας, από την παραγωγή μέχρι τα κυρίαρχα αφηγήματα στην κουλτούρα -κι άρα και στο θέατρο. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια αναπτυσσόταν και συνεχίζει να αναπτύσσεται ο ρατσισμός με τα στερεότυπα, η άποψη του καπιταλιστικού μονοδρόμου όπως και άλλες αντιδραστικές απόψεις που βολεύουν το μεγαλύτερο ιμπεριαλιστικό κράτος αυτή τη στιγμή στον κόσμο. Εντός αυτού του κράτους όμως υπάρχουν και πολλές μειονότητες, οι οποίες όπως συμβαίνει σε όλα τα εκμεταλλευτικά συστήματα είναι από τα βασικότερα θύματα των διακρίσεων και της ταξικής καταπίεσης. Τα περιθώρια ανάπτυξής τους τόσο οικονομικά όσο και καλλιτεχνικά, είναι ασφυκτικά. Παρ'όλη τη δυσχέρεια όμως, το μειονοτικό θέατρο στις ΗΠΑ έπαιξε σημαντικό ρόλο, που κατά καιρούς λαμβάνοντας επαναστατικά και αγωνιστικά χαρακτηριστικά, ήταν η τέχνη των μειονοτικών φωνών που ασφυκτιούσαν μέσα στην ταξική εκμετάλλευση τ

Ίσως να μην έχουν υπάρξει στην ιστορία του εργατικού κινήματος γεγονότα που να έχουν επηρρεάσει τόσο τις τέχνες όσο η εργατική Πρωτομαγιά! Τα γεγονότα που ξεκίνησαν με τη θυσία των εργατών στο Σικάγο το 1886 για 8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ύπνο, 8 ώρες αναψυχή, δεν ήταν παρά μόνο η αρχή μιας μακράς σειράς κατακτήσεων και αγώνων αλλά και σπουδαίων καλλιτεχνικών έργων που φτάνουν ως τις μέρες μας. Τι έχουν λοιπόν να μας πουν οι 9 τέχνες για τη μέρα αυτή; Ζωγραφική: κάθε χρόνο σε όλες τις χώρες του κόσμου δημιουργούνται εκατοντάδες αφίσες καλώντας τους λαούς σε κινητοποιήσεις. Από τα πιο γνωστά καλλιτεχνικά κομμάτια αποτελούν οι αφίσες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στις χώρες όπου οικοδομήθηκε ο σοσιαλισμός, αλλά και λοιποί πίνακες και εικόνες. Ενδεικτικά, είναι γνωστή σε όλους η γκραβούρα του Thur de Thulstrup στην εφημερίδα Harper's Weekly στις 15 Μαΐου 1886, με αφορμή τα γεγονότα εκείνης της Πρωτομαγιάς στο Σικάγο. Τέλος, σε εμάς πιο αναγνωρίσιμο σίγουρα είναι το χαρακτικό

Γεννημένος πριν από 113 χρόνια, ο Δημήτρης Γκόγκος , περισσότερο αναγνωρίσιμος ως Μπαγιαντέρας , είναι γνωστός σε όλους για τα κανταδόρικα  ρεμπέτικά του. Μελωδίες πασίγνωστες  όπως το Χατζηκυριάκειο , το Σα μαγεμένο το μυαλό μου και άλλες, έχουν τραγουδηθεί από όλους και όλες από πόνο, χαρά, γλέντι, έρωτα. Πολλά  όμως για τη ζωή του, τις απόψεις του , την προσωπικότητα  και το έργο του δεν είναι γνωστά. Γόνος ευκατάστατης και πολυμελούς οικογένειας, ο Μπαγιαντέρας στα νιάτα του διετέλεσε  αθλητής, ενώ ο πατέρας του τον ήθελε  στο Λιμενικό Σώμα. Αυτό όμως που κέρδισε το γνωστό ρεμπέτη ήταν το μπουζούκι και ο υπόκοσμος. Κάπου εκεί ήταν που του κόλλησαν και το παρατσούκλι “Μπαγιαντέρας”. Ίσως στο εξωτερικό πρώτα μαθαίνουν την οπερέτα του Έμεριχ Κάλμαν με το όνομα “Μπαγιαντέρα” και μετά (και αν) να μάθουν τον εδώ Μπαγιαντέρα. Εμείς πρώτα μαθαίνουμε τον εδώ και κατόπιν αναζήτησης (και αν) την οπερέτα. Ο Μπαγιαντέρας λοιπόν, έπαιζε συνεχώς στο μπουζούκι κομμάτια από την ομώνυμη σε

Πρόσφατα, τον προηγούμενο μήνα και συγκεκριμένα στις 29 Μάρτη, ο κόσμος του κινηματογράφου έχασε μια σπουδαία σκηνοθέτιδα και σεναριογράφο, την Ανιές Βαρντά. Η Ανιές Βαρντά γεννήθηκε το 1928 και αποτέλεσε όχι μόνο πρωτοπορία του γαλλικού Νέου Κύματος, αλλά ήταν κι από τις σημαντικότερες σκηνοθέτιδες του κινηματογραφικού αυτού στυλ. Πρώτη της ταινία -και πρώτη ταινία του Νέου Κύματος- ήταν η La Pointe Courte του 1954. Συγκεκριμένα η Βαρντά ανήκε σε ένα πιο εξειδικευμένο ρεύμα του Νέου Κύματος, τη λεγόμενη Αριστερή Όχθη. Αυτή ονομάστηκε έτσι όχι μόνο για το προφανές, δηλαδή την αντίθεσή της με τη Δεξιά Όχθη και την τοποθέτηση στο αριστερό φάσμα της πολιτικής, αλλά και για μια σειρά άλλους λόγους. Οι σκηνοθέτες της Αριστερής Όχθης δεν ήταν δημοφιλείς και εμπορικοί με τον τρόπο που ήταν αυτοί της Δεξιάς Όχθης. Χρησιμοποιούσαν όχι μόνο ευρύ πειραματισμό στις ταινίες τους, αλλά χρησιμοποιούσαν και τα άλλα είδη των τεχνών σε έναν κινηματογραφικό καμβά. Η Βαρντά δεν ανήκε τυχαία

"Ούτε οι Ναζί δεν εκτελούσαν Κυριακές", ήταν η τραγική ειρωνεία της εκτέλεσης του Νίκου Μπελογιάννη από το μετεμφυλιακό αμερικανόδουλο καθεστώς της Ελλάδας 67 τριακοστές Μάρτη πριν. Αυτός ήταν ο φόβος του ελληνικού κράτους για την αντίδραση που προκλήθηκε από την ανακοίνωση της καταδίκης του κομμουνιστή διεθνούς φήμης, που όχι μόνο ήταν συμβολική φιγούρα για το κίνημα της χώρας μας, αλλά απασχόλησε έντονα και τις τέχνες. Πράγματι, καθεμία (σχεδόν) από τις εννέα τέχνες έχει και ένα λόγο να δώσει για τον Μπελογιάννη. Ζωγραφική: ο Πάμπλο Πικάσσο ήταν από τους διεθνείς υποστηρικτές της υπόθεσης αθώωσης του Μπελογιάννη από το στρατιωτικό δικαστήριο. Μαθαίνοντας τα νέα την επομένη της εκτέλεσης, τη Δευτέρα 31 Μάρτη 1952 δίνει στη δημοσιότητα το παρακάτω σκίτσο του: Λογοτεχνία: μεταξύ άλλων, για το Μπελογιάννη έγραψε ποιήμα και ο Κώστας Βάρναλης κατόπιν της εκτέλεσης, που το ονόμασε "Οι Μπελογιάννηδες" : Χαραβγή κατεπάνω του θανάτου βάδιζεν η καρδιά σου