Το εργατικό θέατρο στις ΗΠΑ: από τον οργανωμένο αγώνα στην καταγγελία

Ας γυρίσουμε στη χώρα που αποτέλεσε σημείο σταθμό για τις εργατικές κατακτήσεις· τις ΗΠΑ. Εκεί που το εργατικό κίνημα, παρά τη συνεχή λοιδορία απέναντί του, ύψωσε ανάστημα το 1886 στο Σικάγο και συνεπώς κατοχύρωσε το 8ωρο. Εκεί που οι μεγάλες απεργίες των εργατών στα ορυχεία έχουν εμπνεύσει τον κόσμο και έχουν πλημμυρίσει τα ορυχεία με το αίμα τους. Εκεί που πολλοί σήμερα αναφερόμαστε για να εκφράσουμε τα αντιιμπεριαλιστικά μας αισθήματα, που η κουλτούρα αυτής της χώρας δείχνει να είναι οι ταινίες που “σπάνε” τα ταμεία. Κι όμως στις ΗΠΑ, όπως έχουμε αναφερθεί ξανά στις στήλες αυτής της εφημερίδας, η τέχνη των μαζών είναι μεγάλη και ποσοτικά και ποιοτικά και μάλιστα εμπνευσμένη από την εργασιακή πραγματικότητα, στα πάνω της αλλά και στα κάτω της.

Στη φετινή Πρωτομαγιά έχει ένα ενδιαφέρον να αναφερθούμε στο εργατικό θέατρο, θέατρο δηλαδή φτιαγμένο για την εργασιακή πραγματικότητα που βιώνουν εκατομμύρια εργάτες αλλά και γενικά εργαζόμενοι στην ιμπεριαλιστική μητρόπολη του κόσμου. Κι έχει ενδιαφέρον, καθώς η φετινή Πρωτομαγιά βρίσκει τους εργάτες της Άμαζον να προσπαθούν να στήσουν σωματείο και να αγωνιστούν ενάντια στο εργασιακό κάτεργο που βιώνουν. Αλλά αυτή η μνεία φέτος έχει ενδιαφέρον και για τους εργαζόμενους στη χώρα μας, αφού η φετινή Πρωτομαγιά βρίσκει το λαό μας αντιμέτωπο με μια προ των πυλών κατάθεση ενός νομοσχεδίου που βάζει φραγμό στα σωματεία, καταργεί το 8ωρο, δυσκολεύει με κάθε τρόπο τις συνθήκες ζωής και εργασίας των εργαζομένων.

Παρ' όλο που θα νόμιζε κανείς πως σήμερα με την πολιτιστική επέλαση της κουλτούρας του κεφαλαίου, τα θεατρικά έργα με αναφορά στον κόσμο της εργασίας θα σπάνιζαν, ή έστω θα ήταν καρικατούρες μικροαστισμού, η πραγματικότητα είναι αισθητά διακριτή. Τα έργα αυτά όχι μόνο πιάνουν ζητήματα των σχέσεων των συναδέλφων μέσα στο χώρο εργασίας, αλλά και σημαντικά στοιχεία της εκμετάλλευσης. Και βέβαια όπως είναι συνήθειο της προοδευτικής τέχνης σε αυτή τη χώρα, συχνά περιστρέφονται γύρω από ζητήματα ιδιαίτερων κοινωνικών ομάδων και τον τρόπο που αντιμετωπίζουν αυτές την εκμετάλλευση (γυναίκες, μετανάστες κλπ). Για παράδειγμα στο έργο Assistance της Λέσλι Χέντλαντ, η οποία είχε εργαστεί για τον Χάρβι Γουάινσταϊν, μεγαλοπαραγωγό και καταδικασθέντα για σεξουαλικά εγκλήματα, καταγγέλονται οι συνθήκες εργασίας ειδικά απέναντι στις γυναίκες σε ένα γραφείο. Ή επίσης το Skeleton Crew της Ντομινίκ Μορισό και το To the Bone της Λίζα Ραμίρεζ πραγματεύονται τις εργασιακές συνθήκες και την εκμετάλλευση μαύρων εργατών στην αυτοκινητοβιομηχανία και μεταναστριών εργατριών στη βιομηχανία παραγωγής κρέατος αντίστοιχα. Ενώ τέλος στο My Mañana της Ελίζαμπεθ Ίρβιν αντικείμενο είναι η εργασία στις κουζίνες ενός εστιατορίου της Νέας Υόρκης. Η βιομηχανία της εστίασης ειδικά στη Νέα Υόρκη που υπολογίζεται σε πολλά δισεκατομμύρια δολάρια είναι από τις πιο μαύρες σελίδες της εργασιακής εκμετάλλευσης με μισθούς να φτάνουν μέχρι και στα 2,5 δολάρια την ώρα, ενώ οι εργαζόμενοι βασίζονται κυρίως στο πουρμπουάρ, άρα σχεδόν σε τίποτα.

Αυτά για το σήμερα, για τις τελευταίες δύο το πολύ δεκαετίες. Όμως κάτι λείπει από όλα αυτά τα έργα. Αυτό που λείπει είναι η οργάνωση των εργαζομένων. Και γιατί έχει αυτή σημασία; Γιατί εκτός του ότι είναι η μόνη λύση για να πετύχει σημαντικές νίκες ο κόσμος της εργασίας, είναι περίοδος που αμφισβητείται πιο πολύ από ποτέ αυτό το δικαίωμα. Όμως τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι στο θέατρο. Στο Waiting for Lefty του Κλίφορντ Όντετς οι οδηγοί ταξί οργανώνουν μια απεργία που βρίσκει κάθε λογής εμπόδια: την ξεπουλημένη ηγεσία του σωματείου τους που λέει πως οι απεργίες δεν ωφελούν, ως και την κατασκοπευτική δραστηριότητα του κράτους εντός του σωματείου. Στο Days to Come της Λίλα Χέλμαν η ιστορία εκτυλίσσεται στο φόντο ενός μικρού εργοστασίου μιας επαρχιακής πόλης όπου οι εργάτες οργανώνουν απεργία. Όλα αυτά τη δεκαετία του '30, με ένα στυλ που αργότερα είδαμε και στα Σταφύλια της Οργής του Στάινμπεκ, όπου οι εργάτες έχοντας υποστεί τις συνέπειες του Μεγάλου Κραχ και περιπλανώμενοι αποφασίζουν να αγωνιστούν για το ψωμί τους ενάντια σε αφεντικά και προβοκάτορες.

Η πορεία αυτή των πραγμάτων δεν είναι τυχαία, όπως είναι φυσικό. Το θέατρο από θέατρο καθοδήγησης έχει μετατραπεί απλώς σε θέατρο καταγγελίας. Ορθό, αλλά δε φτάνει. Όπως μας ενημερώνει κι ο Τζόναθαν Μάντελ στο newyorktheater.me «[στο] αποκορύφωμά τους το 1954, περίπου 35% όλων των μισθωτών στις ΗΠΑ ανήκαν σε σωματεία, σύμφωνα με την Υπηρεσία Ερευνών του Κογκρέσσο. Ως το 1983, σύμφωνα με το Παράρτημα Εργασίας, αυτό το ποσοστό είχε μειωθεί στο 20%. Το 2017, ήταν κάτω από 11%». Και γνωρίζουμε και γενικά την πραγματικότητα παγκόσμια σχετικά με τους εργατικούς αγώνες, ειδικά την περίοδο της ήττας του κομμουνιστικού κινήματος. Μάλιστα πολλές φορές τα σωματεία, και δη μεγάλα σωματεία, απέκτησαν σχέσεις με τον υπόκοσμο ή και ευθέως με το κράτος. Όμως η πραγματικότητα είναι εδώ, οι εργάτες και οι εργαζόμενοι χρειάζονται τα σωματεία τους. Στην Άμαζον δίνονται ιστορικοί αγώνες για την ανασυγκρότηση του εργατικού κινήματος και αυτή η κατεύθυνση δείχνει να υιοθετείται και σε άλλους χώρους δουλειάς. Όπως συνηθίζουμε να κλείνουμε, μένει να δούμε το ρόλο που θα αποτελέσει το θέατρο και τις μάχες που θα δώσουν οι ηθοποιοί και οι σκηνοθέτες/σεναριογράφοι (κι αυτοί απομακρυσμένοι από τα σωματεία τους) για την υπόθεση των εργατών και του λαού.

(πηγή εικόνας: Lisa Ramirez - To the bone)