Έχασαν οι καλλιτέχνες το πολιτικό τους κριτήριο;

Είναι οι Pink Floyd, Pink Floyd χωρίς τον Ρότζερ Γουότερς; Ταιριάζει ο Σον Πεν να αγωνίζεται για τη φτώχεια στην Αϊτή, την ίδια ώρα που ζητάει την άμεση εμπλοκή των ΗΠΑ στην Ουκρανία; Ο Πορτοκάλογλου τελικά είναι πολιτικοποιημένος καλλιτέχνης; Αυτά τα ερωτήματα που τίθενται λίγο ειρωνικά είναι η ουσία αυτού του άρθρου, που γράφεται στο φόντο της τοποθέτησης των καλλιτεχνών σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Ο κόσμος συχνά απορεί με τις απαράδεκτες δηλώσεις διαφόρων καλλιτεχνών που αυτοί κάνουν μέσω ή και όχι της τέχνης τους. Πολλές φορές το συμπέρασμα που βγαίνει με μορφή ερώτησης είναι “μα καλά, αυτό τώρα είναι τέχνη;” Θα πρέπει όμως να καταλήξουμε αβίαστα στο ότι είναι τόσο τέχνη η αντιδραστική, όσο είναι και η επαναστατική ή λαϊκή. Για να ξεφύγουμε λίγο, και ο Σεφερλής είναι τέχνη, το ίδιο τέχνη με έναν άλλο ηθοποιό που μιλάει υπέρ αυτών που τραμπουκίζει ο πρώτος. Ακριβώς επειδή η τέχνη, είτε το ξέρει, είτε δεν το ξέρει, είναι στρατευμένη. Πολύ προσπάθησαν πολλοί να αποχαρακτηριστούν από αυτή τη στράτευση, όταν το να είσαι αριστερός ήδη από τη δεκαετία του '80 ή και του '90 σταμάτησε να είναι «κουλ». Προφανώς το να είναι κουλ, δεν είναι αισθητικός όρος, αλλά πολιτικός. Με την ήττα των κομμουνιστικών απόψεων, ήττα που πήρε μπάλα όλη την αριστερά και τα κινήματα, όλοι αυτοί δεν έπαιζαν πια σε φεστιβάλ πολιτικών νεολαιών, δεν τοποθετούνταν παρά για έρωτες και παραλίες, το λαϊκό τραγούδι απέκτησε άλλα σημαινόμενα.

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι και ο Πορτοκάλογλου. Άλλο ένα τέτοιο παράδειγμα (που βέβαια είχε δείξει εξ αρχής την... ανάποδη στράτευσή του) είναι ο Σαββόπουλος. Και οι δύο βασικοί συντελεστές, μαζί με πολλούς άλλους καλλιτέχνες, της εκπομπής Μουσικό Κουτί με θέμα την Ουκρανία και τη ρωσική εισβολή. Μάλιστα! Η εκπομπή γενικά κυμαινόταν σε μια μέτρια ένταση θεαματικότητας, αξιοσημείωτη βέβαια, μέχρι που επέλεξαν να φέρουν τον Ιωαννίδη και τη Φαραντούρη, όπου όλη η αριστερά χάρηκε για την «ποιότητα» που επανήλθε στην κρατική τηλεόραση, τους αριστερούς καλλιτέχνες με τόση ιστορία πίσω τους κλπ. Βέβαια, ξέχασαν τις τοποθετήσεις τους την περίοδο των μνημονίων, από τον ακομμάτιστο πρώτο που χάρηκε με την εκλογή ΣΥΡΙΖΑ, μέχρι την δεύτερη που δεν πίστευε πως υπάρχει πολιτικός που όντως να θέλει τα μνημόνια. Τόση νίκη της «αριστερής ποιότητας» που ξεχάσανε τον αντιδικτατορικό αγώνα και άλλα τόσα. Βέβαια η γλυκανάλατη και χλιαρή πολιτικοποίηση στην ουσία είναι πολιτικοποίηση υπέρ του ισχυρού. Κι αυτό φάνηκε από τις αρνήσεις των Πορτοκάλογλου και Σαββόπουλου να εμπλακούν με την πολιτική της χώρας, όταν έτρεχαν πολιτικές διώξεις, αλλά τη μεγάλη προθυμία τους να τραγουδάνε ενάντια στη ρωσική εισβολή, όταν το αόρατο χέρι της αγοράς τους «αυτορρύθμισε» στα συμφέροντα του εξαρτημένου ελληνικού καπιταλισμού. Γιατί πώς να πεις όχι σε άλλους πολέμους, όταν αυτοί γίνονται από το μεγάλο αφεντικό της χώρας, το ΝΑΤΟ; Όχι, ο μόνος κακός πόλεμος είναι αυτός του χεριού που δεν τους ταΐζει.

Και με τους Pink Floyd τι γίνεται; Ζουν; Πέθαναν; Υπάρχουν; Είναι μόνο ο Γουότερς; Είναι ο Γκίλμορ με τον Μέισον; Είναι το The Wall; Είναι και οι μετέπειτα δίσκοι; Και όλα μαζί, και όλα ξεχωριστά, για να λέμε την αλήθεια. Είναι απογοητευτικό που καλλιτέχνες τόσο «φωνακλάδες» ενάντια στο βρετανικό ιμπεριαλισμό, γεννημένοι στα συντρίμμια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και ατσαλωμένοι στη θατσερική Αγγλία, να φτάνουν να γίνονται απολογητές του ΝΑΤΟ, υποτίθεται υπερασπιζόμενοι την Ουκρανία. Βέβαια είναι τάση στην Ευρώπη, αντιπολεμικοί μέχρι να κάνει πόλεμο η Δύση. Μετά φιλοπολεμικοί. Ή και αντίστροφα. Φιλοπολεμικοί, εγκληματικά αδιάφοροι, μέχρι που ο ολιγάρχης Ρώσος κάνει πόλεμο ενάντια στην φιλειρηνική, δημοκρατική Ευρώπη των τίμιων επενδυτών. Ευτυχώς ο Γουότερς πήρε θέση, σε γενικές γραμμές σωστή, όπως έκανε από πάντα. Καταδίκασε και τη δαιμονοποίηση της Ρωσίας, αλλά και την εισβολή της ίδιας στην Ουκρανία. Εδώ που τα λέμε, ο Γουότερς καταδικάζει χρόνια τώρα το ισραηλινό απαρτχάιντ στην Παλαιστίνη. Οι άλλοι δύο τώρα ανακάλυψαν τον πόλεμο. Ε, δεν είναι και το ίδιο.

Μα τι γίνεται τελικά με όλους αυτούς τους καλλιτέχνες; Ξεχνούν το παρελθόν τους; Ήταν πάντα έτσι; Σε άλλες περιπτώσεις γίνεται το πρώτο, σε άλλες το δεύτερο. Με έναν τρόπο κλείνουμε όπως ανοίγουμε αυτό το άρθρο. Η ήττα του κομμουνιστικού κινήματος είναι η μία όψη του νομίσματος, μια όψη που δεν υπάρχει για να ελκύει τους όπου γης καλλιτέχνες να στρατευτούν με τη μεριά των λαών και των δίκιων τους ενάντια στους ιμπεριαλιστές. Η άλλη όψη είναι πως ο καλλιτέχνης είναι πάντα στρατευμένος, είτε από τη μία, είτε από την άλλη πλευρά. Και πως στους καλλιτέχνες επίσης υπάρχουν τάξεις. Όσοι από το Χόλιγουντ πλούτισαν, όσων οι κινηματικοί δίσκοι έσπασαν τα ταμεία, όσοι από τα κινήματα μπήκαν στο κόμμα των Δημοκρατικών στις ΗΠΑ, τώρα χαίρονται τα λεφτά τους. Όμως αυτά τα λεφτά καθορίζουν συνειδήσεις στην καλύτερη, επενδύονται σε κεφάλαιο στη χειρότερη. Και είναι αυτή η ρημάδα η ταξική θέση, που είπε και ο Μαρξ, που καθορίζει τη συνείδηση του ανθρώπου.