Βιβλιοπαρουσίαση: Ζηι, μια μαγική εικόνα και τριάντα ποιήματα

Για ό,τι δεν φτάνουν να περιγράψουν τα σχέδια του Γρηγόρη Νιόλη, υπάρχουν τα ποιήματά του. Ή καλύτερα, ό,τι δεν έφτασαν να περιγράψουν τα τριάντα ποιήματα της συλλογής του, Ζηι, το περιγράφουν τα σχέδια που κοσμούν την έκδοση από τον οίκο Ραδάμανθυς.

Αν και ο Νιόλης ανήκει σε γενιά με πολύ διαφορετικές εμπειρίες από την τωρινή νέα, ωστόσο τα ποιήματά του ανήκουν στο σήμερα. Παρά το περιεχόμενο που συχνά είναι με φόντο ή και επίκεντρο γεγονότα της ελληνικής ιστορίας των τελευταίων 80 χρόνων.

Θυμίζει το Πολυτεχνείο, τον Πέτρουλα, όλες εκείνες τις φιγούρες του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος, αλλά τους ποιητές που διαμόρφωσαν τον 20ό αιώνα της χώρας. Ποιήματα γραμμένα από πρώτο χέρι, μέσα από τα γεγονότα, προσφέρουν όχι την ιστορική (όχι καθαρά ιστορικά), αλλά την καλλιτεχνική ματιά, του προσωπικού βιώματος, γεγονός που φαίνεται τόσο στις αναφορές σε πρόσωπα όσο και σε γεγονότα που ξεφεύγουν της κεντρικής ιστορικής αφήγησης και πάνε στις «προσωπικές λεπτομέρειες» (όπως στα ποιήματα «Στη μνήμη του ποιητή Λευτέρη Κανέλλη» και «Στη βαριά συννεφιά»).

Γράφει με ύφος φρέσκο χωρίς να διστάζει να βουτήξει σε πλήθος μορφών για να αποδώσει το περιεχόμενο όπως ταιριάζει. Από μέτρο και ομοιοκαταληξία σε ελεύθερο στίχο κι από δημοτική ποιητική μορφή που δημιουργεί ταύτιση κι επικοινωνία με τον αναγνώστη στην «κλοπή» στίχων από άλλους ποιητές. Σαφώς δεν πρόκειται για αντιγραφή, αλλά για ρητή χρήση χωρίων γνωστών ποιημάτων και τραγουδιών με δημιουργική διάθεση και στόχο να αναπλαστούν έννοιες και εικόνες σε σχέση με το πώς αρχικά τις έδωσαν ο Βαμβακάρης κι ο Τσιτσάνης ή ο Ελύτης κι ο Βάρναλης.

Η ποιητική συλλογή Ζηι ταυτόχρονα δε λυπάται την κριτική σε πρώην και νυν αριστερούς και τις απόψεις τους στο κίνημα, σε εργοδότες, σπιτονοικοκύρηδες, μπάτσους και άλλους που κοσμούν τα ποιήματα και την καθημερινότητα όσων κολασμένων επιβιώνουν «Με κάνα κατοστάρικο θαλασσοδάνειο/Τις δύσκολες στιγμές!»

Φυσικά, κάθε ολοκληρωμένη, στρατευμένη ποιητική συλλογή δεν αρκεί να παρατηρεί και να τοποθετείται μέσα στην εξελισσόμενη ιστορία. Μα είναι στοιχείο ειλικρινούς τοποθέτησης η καθημερινή ζωή με τις περιπέτειές της, του έρωτα, της πείνας, της φιλίας κλπ., να βιώνεται μέσα από τις μαύρες συνθήκες που την έπλασαν. Δεν υπάρχουν αταίριαστες θεματικές όταν τις βγάζει το βίωμα.

Το δεύτερο μέρος της συλλογής, με τίτλο «Στιχάκια του άλλοτε», περιλαμβάνει κυριολεκτικά στιχάκια του άλλοτε, της δεκαετίας του ’60, μέσα από τη φτώχεια, τον πόλεμο, τις πολιτικές δολοφονίες και τα όνειρα για μια έφοδο στον ουρανό. Συχνά τα ποιήματα της νεαρής ηλικίας αντιμετωπίζονται σαν ανώριμα, ειδικά σε σχέση με τις ύστερες δημιουργίες, όπως, για παράδειγμα, τα ποιήματα του πρώτου σκέλους, γραμμένα (όποτε αναγράφεται) από το ’94 και έπειτα. Αυτό, ωστόσο, δεν ισχύει στην περίπτωση του Ζηι, καθώς υπάρχουν δείγματα γραφής και στα δύο χρονικά σκέλη, που ενσωματώνουν με ίσο τρόπο την μορφική πολυτυπία, την λυρικότητα και την πολιτική στράτευση που κάνουν μια ποιητική συλλογή να ξεχωρίζει στις μέρες μας.

Σε μια εποχή που εμφανώς χρειάζεται τους αγωνιστές ποιητές του σήμερα, το Ζηι του Γρηγόρη Νιόλη εκφράζει πολλά από όσα θα ήθελε να δει κανείς σε κάτι φρέσκο. Τόσο το περιεχόμενο, βγαλμένο από τον 20ό και 21ο αιώνα όπως τον βίωσε και συνεχίζει να βιώνει ο λαός μας, όσο και η μορφή, εφαρμόζοντας παραδοσιακά, άμεσα αναγνωρίσιμα μοτίβα, όσο και νεότερα, πιο ελεύθερα και ενίοτε πειραματικά, αποδεικνύουν ότι υπάρχει τόπος να προκύπτουν συνεχώς νέα ποιητικά έργα που θα μπορούν να μιλούν με ένα σύγχρονο, λαϊκό κοινό.